Category: Культура

Сусветны дзень прывітанняў (World Hello Day, з 1973 года). 

У 1973 годзе, у разгар халоднай вайны амерыканцы Браян і Майкл Маккорман з штата Небраска ў знак пратэсту супраць узмацнення міжнароднай напружанасці адправілі лісты з ветлівымі прывітаннямі ва ўсе канцы свету і папыталі адрасата проста павітаць каго-небудзь яшчэ.

Яны нікому не навязвалі сваіх ідэй барацьбы за мір ва ўсім свеце. Яны толькі прасілі адрасата павітаць яшчэ каго-небудзь, яшчэ ну хаця б чалавек з дзесяць.

Гэта ідэя была падтрымана ў больш як 180 краінах. З таго часу Сусветны дзень прывітанняў адзначаюць і грамадзяне ўсіх прафесій і ўзростаў, і буйныя палітычныя лідэры, і прамысловыя магнаты, і сусветна вядомыя асобы кіно і тэлебачання.

Сусветны дзень тэлебачання (World Television Day, з 1998 года). 

Устаноўлены Генеральнай Асамблеяй ААН у гонар даты правядзення першага Сусветнага тэлевізійнага форума 1996 года. 

Дзяржавам было прапанавана адзначаць гэты дзень, абменьваючыся тэлевізійнымі праграмамі, прысвечанымі такім праблемам, як мір, бяспека, эканамічнае і сацыяльнае развіццё і пашырэнне культурнага абмену.

У тэлебачання няма адзінага вынаходніка. Дзякуючы намаганням савецкіх навукоўцаў Б. Розінга, С. Катаева, А. Канстанцінава, П. Цімафеева, П. Шмакава, амерыканскіх У. Зварыкіна, Ф. Фарнсуорта, брытанскага А. Кэмпбэла-Суінтана і іншых тэлебачанне з’явілася на пачатку 1930-х гадоў.

У Еўропе масавае распаўсюджванне тэлевяшчанне атрымала толькі ў 1950-я, у астатнім свеце – на пачатку 1970-х гадоў.

Сёння ў свеце не засталося дзяржаў, якія не ахоплены тэлевяшчаннем. Да найбольш буйных тэлекампаній свету адносяцца: CBC, NBC, ABC – у ЗША; BBC, ATV – у Вялікабрытаніі; Раі – у Італіі; NHK – у Японіі і іншыя.

У 1933 годзе быў  створаны Камітэт па радыёфікацыі і радыёвяшчанні пры СНК БССР. У Беларусі тэлевяшчанне з Масквы пачалося ў 1939 годзе. 1 студзеня 1956 года на Беларусь пачаліся рэтрансляцыі праграм маскоўскага Цэнтральнага тэлебачання, з’явілася “Беларускае тэлебачанне”. У верасні 1991 года Дзяржтэлерадыё БССР было перайменавана ў Дзяржаўны камітэт Рэспублікі Беларусь па тэлебачанні і радыёвяшчанні.

1368 год. Адбылася Тросненская бітва. Найбольш буйная перамога ВКЛ над Вялікім княствам Маскоўскім у XIV стагоддзі. 

Цяжкаўзброеная літоўская конніца на чале з вялікім князем Альгердам на рацэ Тросне ўшчэнт разграміла лёгкую, дрэнна ўзброеную і тактычна недасведчаную маскоўскую, абодва ваяводы – Дзмітрый Мінін і Акінф Шуба – і амаль усе ратнікі былі забіты ці ўтапіліся ў рацэ. 

“Первая Литовщина” маскоўскіх летапісаў была распачата Альгердам у падтрымку саюзнага ВКЛ Вялікага княства Цвярскога. 

Раптоўнае з’яўленне Альгерда “в силе тяжце”, забяспечанае поўнай сакрэтнасцю руху войска, заспела вялікага князя маскоўскага Дзмітрыя і яго саюзнікаў знянацку.  

Перамога адкрыла Альгерду шлях на Маскву, трохдзённая аблога якой была, аднак, безпаспяховай. За год да гэтага быў пабудаваны мураваны Маскоўскі крэмль. 

Альгерд хадзіў на Маскву яшчэ двойчы – у 1370 і 1372 гадах.

1783 год. Адбыўся першы ў гісторыі палёт чалавека на паветраным шары.

Французы Пілатр дэ Розье і маркіз д’Арланд здзейснілі палёт на паветраным шары братоў Мангольф’е (сферы, якія напаўняюцца цёплым паветрам, сталі называцца  мангальф’ерамі). 

Напоўнены гарачым паветрам шар вышынёй 22,7 м і дыяметрам 15 м падняўся з саду замка дэ ла Мюэт у заходнім прыгарадзе Парыжа. Паветраплавальнікі дасягнулі вышыні 915 м і за 25 хвілін пакрылі адлегласць 9 міль, а затым шчасліва прызямліліся ў полі каля дарогі на Фантэнбло.

Да гэтага, 27 жніўня 1783 года, француз Жак Шарль напоўніў сферу вадародам (такія шары сталі называцца шарльерамі) і запусціў яе з Марсава поля ў Парыжы, але яна была без пасажыраў.  

19 верасня 1783 года браты Мангальф’е ў Версалі адправілі ў палёт першых жывых істот: барана, пеўня і качку. Палёт заняў каля 8 хвілін, шар праляцеў 3 км. На вышыні 500 м сфера прарвалася, аднак спусцілася на зямлю настолькі плаўна, што ні адна жывёліна не пацярпела. Гэта натхніла на запуск у палёт людзей.

1790 год. Памёр Караль Станіслаў Радзівіл “Пане Каханку”. 

Дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай.

Ваявода віленскі, староста львоўскі, вялікі мечнік літоўскі. “Пане Каханку” яго называлі паводле любімага выслоўя, з якім ён звяртаўся да ўсіх, не выключаючы і караля.

Генеральны маршалак Радамскай і Барскай канфедэрацый. Праціўнік гарантыйнага трактату (1768), паводле якога Рэч Паспалітая станавілася расійскім пратэктаратам.

Калі расійскія войскі з баямі ўзялі Нясвіж і Слуцк, быў вымушаны з’ехаць у Прусію. Да 1777 года знаходзіўся на эміграцыі ў Венгрыі, Турцыі, Чэхіі, Францыі, Венецыі.

Найзаможны магнат Рэчы Паспалітай і Еўропы ІІ паловы XVIII стагоддзя. Яму належала 16 гарадоў і 683 вёскі. Здабыў сабе сярод шляхты агромністую папулярнасць дзякуючы шчодрасці, сармацкім звычаям, схільнасці да бясед і жартаў, з іншага боку, вядомы дзікімі выбрыкамі і раздражняльнасцю.

Доўгі час па смерці хадзілі анекдоты аб дзіўных выпадках з ягонага жыцця. Караль Радзівіл – герой паэмы А. Міцкевіча «Пан Тадэвуш», твораў Г. Жэвускага, В. Поля, І. Ходзькі, Ю. Крашэўскага.

1869 год. Нарадзіўся Казімір Стаброўскі. 

Беларускі жывапісец, педагог.

Творчасць звязана з мастацкім жыццём Беларусі, Польшчы, Расіі. Вучыўся ў Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў, акадэміі Жуліяна ў Парыжы. Удзельнічаў у мастацкіх выставах у Пецярбургу, Парыжы, Мюнхене, Венецыі.

Падарожнік па Малай Азіі (Бейрут, Палесціна, Канстанцінопаль), Еўропе, Расіі, Егіпту.

Заснавальнік і кіраўнік (1904-1909) Школы прыгожых мастацтваў у Варшаве, аб’яднання мастакоў «Sursum Corda».

Ствараў кампазіцыі фантастычна-сімвалічнага характару, пейзажы, партрэты ў стылі мадэрн, у тым ліку С. Дамброўскага, Ф. Радашэўскага, Л. Рытлінскай, В. Семяшковай і іншых.

59 яго прац захоўваюцца ў Нацыянальным музеі ў Варшаве.

Памёр 8 чэрвеня 1929 года.

1910 год. У Мінску асвечаны касцёл Святога Сымона і Святой Алены, Чырвоны касцёл. 

Каталіцкі парафіяльны касцёл у неараманскім стылі пабудаваны ў1905-1910 гадах на сродкі грамадска-палітычнага дзеяча Эдварда Вайніловіча (1847-1928) у памяць аб яго заўчасна памерлых дзецях – Сымоне і Алене Вайніловічах. 

Касцёл знаходзіцца на плошчы Незалежнасці і з’яўляецца адным з сімвалаў Мінска. Помнік культуры і гісторыі. Пры касцёле пахаваны сам фундатар Э. Вайніловіч.

Чырвоны касцёл стаў адным з эпіцэнтраў жорсткіх рэпрэсій з боку беларускіх уладаў у дачыненні да народа ў 2020 годзе. Увечары 26 жніўня 2020 года, у час адной з мірных акцый пратэсту пасля прэзідэнцкіх выбараў, на плошчы Незалежнасці пачаліся масавыя затрыманні. АМАП зачыніў усе дзверы ў Чырвоны касцёл, заблакаваўшы на 40 хвілін некалькі дзясяткаў людзей, якія там схаваліся. Дзеянні праваахоўных органаў выклікалі абурэнне ў грамадскасці. Генеральны вікарый Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі біскуп Юрый Касабуцкі заявіў рашучы пратэст на дзеянні АМАПу. Яго падтрымаў біскупскі вікарый Магілёва і Магілёўскай вобласці біскуп Аляксандр Яшэўскі. 27 жніўня Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі архібіскуп Тадэвуш Кандрусевіч заклікаў да раследвання неадэкватных і супрацьпраўных дзеянняў, якія мелі месца на тэрыторыі касцёла святога: 

“Гэтыя і падобныя дзеянні супрацоўнікаў сілавых структур не спрыяюць зняццю напружанасці дзеля хутчэйшага ўсталявання міру і згоды ў беларускім грамадстве ў той час, калі Каталіцкі Касцёл заклікае да прымірэння і дыялогу з мэтаю вырашэння нябачанага ў нашай краіне сацыяльна-палітычнага канфлікту”. 

У той жа дзень вакол касцёла жанчыны са звязанымі рукамі ўтварылі ланцуг салідарнасці. Падтрымаць жанчын выйшаў ксёндз Уладзіслаў Завальнюк.

1929 год. З У Магілёў быў афіцыйна перададзены Крыж Еўфрасінні Полацкай

Акт перадачы быў падпісаны паміж Беларускім дзяржмузеем горада Менска і Беларускім музеем у Магілёве (цяпер – Магілёўскі абласны краязнаўчы музей імя Е. Раманава).

2019 год. Памёр трэнер і Ганаровы грамадзянін Бабруйска Пётр Яноўскі.

Трэнер па веславанні на байдарках і каноэ. Нарадзіўся ў вёсцы Свіслач Асіповіцкага раёна ў 1933 годзе. З 1967 года працаваў у Бабруйску. Сярод яго выхаванцаў — беларускія весляры Аляксандр і Андрэй Багдановічы, Аляксандр Жукоўскі, Максім Пятроў. Заслужаны трэнер БССР, Ганаровы грамадзянін горада Бабруйска.

Сусветны дзень жаночага прадпрымальніцтва (World Women’s Entrepreneurship Day) адзначаюць у 144 краінах.

Гендарная роўнасць і пашырэнне правоў жанчыны прызнаны крытычна важнымі аспектамі ўстойлівага развіцця. 

Сёння сярэдні жаночы бізнес адстае па памеры і дынаміцы росту ў параўнанні з канкурэнтамі-мужчынамі. Жанчыны ў Беларусі атрымліваюць у сярэднім на 25 % менш, чым мужчыны. Імавернасць адмовы ў выдачы крэдыту на развіццё бізнесу для жанчын на 55 % вышэйшая, чым для мужчын.

У Беларусі ў асноўным жанчыны адказваюць за выкананне розных хатніх абавязкаў. Каля 40 % жанчын і толькі 9 % мужчын, якія вядуць бізнес, выконваюць амаль усю працу па доме. 37 % жанчын і толькі 0,74 % мужчын гавораць, што догляд дзяцей з’яўляецца іх абавязкам. Падобныя лічбы і ў адказах на пытанне «Хто застаецца дома, калі дзеці хварэюць?» – 32 % жанчын і толькі 1 % мужчын.

Міжнародны мужчынскі дзень (International Men’s Day, з 1999 года). 

Адзначаецца ў Аўстраліі, некаторых краінах Карыбскага басейна, Паўночнай Амерыкі, Азіі, Еўропы і ў Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.

Мэта дня – прыцягнення ўвагі да гендарнай дыскрымінацыі і да праблемы няроўнасці полаў. Арганізатарамі свята робіцца ўпор на захаванне здароўя хлопчыкаў і мужчын, і на падкрэсленне пазітыўнага ўплыву мужчын на сям’ю і выхаванне дзяцей. Гаворачы ад імя ЮНЕСКА, Інгеборг Брэйнес, дырэктар па сувязях з грамадскасцю Бюро ЮНЕСКА ў Жэневе адзначыла: «Гэта выдатная ідэя, якая дазволіць палепшыць гендарны баланс».

Сусветны дзень прыбіральні (з 2002 года). 

Абвешчаны ў 2001 годзе ў Сінгапуры, які славіцца бездакорнай чысцінёй прыхожых месцаў, на І Міжнароднай канферэнцыі па праблемах прыбіральняў.

Устаноўлены для стымулявання дзеянняў па пераадоленні глабальнага крызісу ў галіне санітарыі. Ва ўсім свеце больш за 4,2 мільярда чалавек жывуць без “бяспечнай кіраванай санітарыі”.

Цікавыя факты: 

Першая сядзячая прыбіральня прыналежыла шумерскай царыцы і была створана ў 2600 годзе да н.э.

Каля 5000 гадоў назад у індыйскім горадзе Махенджа-Дара існавала агульнагарадская сістэма каналізацыі, а 2-3-х павярховыя дамы ўтрымоўвалі памяшканні для адводу сцёкавых вод і каналізацыйныя збудаванні – з ваннамі і прыбіральнямі.

Родапачынальнікам грамадскіх прыбіральняў лічыцца Старажытны Рым.

“Грошы не пахнуць”. У часы праўлення рымскага імператара Веспасіана была ўведзена культура прыбіральняў і прынята рашэнне спаганяць плату ў бюджэт з гэтых устаноў.

Згодна з даследаваннямі, на працягу жыцця кожны чалавек праводзіць на ўнітазе ад некалькіх месяцаў да 3-х гадоў. У сярэднім чалавек ходзіць у прыбіральню 2500 разоў у год. Акрамя таго, жанчыны ходзяць у прыбіральню часцей за мужчын.

1190 год. Заснаваны Ордэн тэўтонскіх рыцараў шпіталя Святой Марыі ў Палесціне. Тэўтонскі (Нямецкі, Прускі) ордэн.

У браты залічваліся толькі немцы. 

Ажыццяўляў у ХІІІ-ХV стагоддзях палітыку папскай экспансіі і феадальнай агрэсіі ў Прыбалтыцы.  

У Прыбалтыцы ўтварылася буйная феадальная ваенна-каланізацыйная дзяржава Тэўтонскага ордэна, якая перакрыла выхад да Балтыйскага мора Польшчы, Літве, Масковіі. Апорнымі пунктамі крыжакоў у захопленых землях сталі ўмацаваныя замкі. 

Пагроза з боку ордэна зблізіла Польшчу і Вялікае княства Літоўскае і ў Грунвальдскай бітве 1410 года крыжакі пацярпелі вырашальнае паражэнне. 

У 1466 годзе Тэўтонскі ордэн прызнаў сябе васалам Польшчы і вярнуў ёй Усходняе Памор’е. 

У 1525 годзе вялікі магістр А. Брандэнбургскі правёў секулярызацыю ўладанняў Тэўтонскага ордэна ў Прыбалтыцы, і яны ператварыліся ў герцагства Прусію. 

У 1809 годзе Напалеон скасаваў ордэн. Адноўлены ў 1834 годзе ў Аўстрыі ў якасці каталіцкага шляхецкага саюза. 

Пасля 1918 года і да гэтага часу існуе толькі святарская галіна ордэна, ператвораная Піем XI у духоўны ордэн з рэзідэнцыяй у Вене. Таксама Тэўтонскі ордэн працягвае існаваць у рамках пратэстантызму ў Утрэхце.

1421 год. Галандыю напаткала найбуйнейшая за пяць стагоддзяў катастрафічная паводка. 100 тысяч чалавек патанулі. 

Паводка была выклікана штармавым “прылівам Святой Лізаветы” (у дзень памяці Лізаветы Цюрынгскай). На паўднёвы захад ад Дордрэхта гнаныя лютым заходнім ветрам воды Паўночнага мора сутыкнуліся з сустрэчнымі водамі рэк Мааса і Ваала, якія падняліся ад дажджоў. Уся сістэма дамбаў была разбурана, і ў адзін дзень у гэтым надзвычай густанаселеным рэгіёне пад вадой апынуліся 72 пасяленні.

Нямногіх пакінутых у жывых, у тым ліку, па легендзе, аднаго немаўля ў зыбцы, вынесла на невялікі кавалак сушы, які назвалі Кіндэрдам (“Дзіцячая дамба”). Калі вада сышла, на месцы пасяленняў і палёў застаўся “архіпелаг” парослых трыснягом багністых астраўкоў, які названы Бейсбосх (“Трысняговы лес”).

На фота карціна Лоўрэнс Альма-Тадэма. Паводка ў Бісбасе ў 1421 годзе, 19 лістапада. Другая паводка Святой Лізаветы ў Нідэрландах.

1557 год. Памерла Бона Сфорца. Каралева польская і вялікая княгіня літоўская, другая жонка Жыгімонта I Старога, маці Жыгімонта II Аўгуста.

Імкнулася ўзмацніць палітычную ўладу і эканамічную моц манархіі, абараняла дзяржаўныя землі ад незаконнага прысваення феадаламі.

Правяла эканамічную рэформу Валочная памера (1557) на прынцыпах інтэнсіўнага вядзення гаспадаркі, з выкарыстаннем меліярацыі, палепшанага севазварота, з унармаваным падаткаабкладаннем.

Паспрыяла пашырэнню найноўшых заходнееўрапейскіх кулінарных, культурных, тэхнічных дасягненняў, спажывецкіх прыхільнасцяў эпохі Рэнесансу ў Польшчы і ВКЛ. 

З яе дзейнасцю звязваюць з’яўленне або пашырэнне ў меню арыстакратыі экзатычнай усходняй садавіны – апельсінаў, лімонаў, гранатаў, фігаў, прыпраў – шафрану, фенхелю, імбіру, цынамону, цукру, а таксама аліўкаў,  разынак, мігдалаў, марцыпанаў, рысу і іншых. 

Найбольш яскравым новаўвядзеннем эпохі Боны лічыцца салата і іншая агародніна, а таксама ўвядзенне ў карыстанне відэльцаў.

Яе імем была названа цэнтральная плошча мястэчка Моталь (зараз – плошча Леніна).

На выяве: Бона Сфорца пэндзля Банавентуры Дамброўскага, 1840-я гады.

1640 год. Памёр Крыштаф Радзівіл. Грамадскі і дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай. Гетман польны літоўскі, кашталян і ваявода віленскі, вялікі гетман літоўскі.

Прыхільнік кальвінізму,  здольны ваенаначальнік.

Удзельнічаў у войнах са Швецыяй, Расіяй (1609 – 1619), у шведаў адваяваў некалькі страчаных раней крэпасцяў. У 1622 годзе адбіў пераважаючае па колькасці шведскае войска, якім камандаваў шведскі кароль Густаў Адольф.

Вызначыўся ў вайне з Расіяй (1632—1634) за Смаленск. На чале аслабленай літоўскай арміі, здолеў трымаць некалькі месяцаў у аблозе Смаленск і дачакацца польскай дапамогі на чале з Уладзіславам IV. Прымаў удзел ва ўзяцці горада, затым узначаліў смелы рэйд у глыб расійскай тэрыторыі.

Абаронца інтарэсаў кальвіністаў у краіне.

1784 год. Нарадзіўся Міхал Баброўскі. 

Славіст і ўсходазнавец, філосаф, святар. Доктар багаслоўя. Член Археалагічнай акадэміі ў Рыме, прафесар Віленскага ўніверсітэта.

Валодаў беларускай мовай. Спрыяў узнікненню беларусазнаўства, першы беларускі скарыназнавец.

Даследчык старажытных славянскіх рукапісаў і старадрукаваных кірылічных выданняў.

Разам  з Ігнатам Даніловічам лічыцца адным з першых творцаў «беларускага нацыянальнага адраджэння» альбо «беларускай нацыянальнай ідэі».

Памёр 3 кастрычніка1848 года.

 1881 год. Нарадзіўся Уладзімір Марзон. 

Беларускі хірург, прафесар. Заслужаны ўрач.

Працаваў земскім урачом Бабруйскага павета, хірургам Глускай, Бабруйскай бальніц.

У Бабруйску дасюль бальніцу завуць «марзонаўкай».

Загадчык кафедры хірургіі і кансультант Магілёўскай абласной бальніцы, загадчык кафедры Віцебскага медінстытута, Беларускага інстытута ўдасканалення ўрачоў.

Навуковыя працы прысвечаны ўдасканаленню аператыўных метадаў лячэння гінекалагічных і ўралагічных хвароб.

Памёр 6 верасня 1954 года.

1917 год. Скончылася так званае Быхаўскае сядзенне.

“Быхаўскае сядзенне” – утрыманне ў турме Быхава групы расійскіх генералаў (Карнілаў, Дзянікін, Лукомскі і інш.), якія падтрымалі Карнілаўскі мяцеж. Іх трымалі пад вартай з 11 верасня да 19 лістапада ў быхаўскай турме.

1933 год. Нарадзіўся Лары Кінг. Амерыканскі тэлежурналіст, вядомы па ток-шоу «Larry King Live» (1985-2010).

Бацька Лары – Джэні і Эдзі Зэйгер,эмігранты з Беларусі: бацька з Мінска, маці з Пінска.

За сваю кар’еру правёў больш за 50 000 інтэрв’ю з палітыкамі, спартсменамі, артыстамі і іншымі знакамітымі людзьмі. Лаўрэат прэміі «Эмі», двухразовы лаўрэат прэміі «Пібадзі» і дзесяціразовы прызёр прэміі «Cable ACE».

У ліпені 2010 года Кінг абвясціў аб добраахвотным скорым закрыцці свайго шоу. Апошні выпуск выйшаў 16 снежня 2010 года. Госцем праграмы стаў Арнольд Шварцэнэгер.

1982 год. Каманда «Дынама» (Мінск) стала чэмпіёнам СССР па футболу. 

Адзін з самых тытулаваных клубаў Беларусі. 

Каманда створана ў 1927 годзе. 

Гуляла ў вышэйшай лізе чэмпіянату СССР. 

З 1992 года мінскае «Дынама» выступае ў Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі. 

Самыя вядомыя гульцы: Сяргей Алейнікаў, Анатоль Байдачны, Валянцін Бялькевіч, Сяргей Гурэнка, Андрэй Зыгмантовіч, Георгій Кандрацьеў, Юрый Курненін, Эдуард Малафееў, Міхаіл Мустыгін, Аляксандр Пракапенка, Андрэй Разін.

1990 год. У Магілёве быў заснаваны абласны мастацкі музей, які з 1996 года носіць імя Паўла Масленікава.

Будынак музея з’яўляецца помнікам архітэктуры, у якім знаходзяць адлюстраванне рысы такіх стыляў, як мадэрн, псеўдарускі і позні класіцызм. Яно было спраектавана архітэктарам А.У. Друкерам і прызначалася для Пазямельна-Сялянскага банка. У 1917 годзе ў будынку знаходзілася выдавецтва газеты “Рэвалюцыйная стаўка”. 

З траўня 1919 гады тут размяшчаўся Магілёўскі дзяржаўны гістарычны музей. Яго славутасцю быў браніраваны пакой-сейф, у якім захоўваліся музейныя рэліквіі. Сярод каштоўнасцяў былі Крыж Ефрасінні Полацкай, збор беларускіх рукапісных кніг і грамат, калекцыя абразоў XVII-XIX стагоддзяў, карціны І. Айвазоўскага, І. Рэпіна, В. Сярова і іншых. У пачатку Вялікай Айчыннай вайны шматлікія рэліквіі бясследна зніклі.

1307 год.  Вільгельм Тэль прабівае стралой яблык на галаве свайго сына. 

Ішоў селянін са швейцарскага кантона Уры Вільгельм Тэль па горадзе Альтдорфу з маленькім сынам. На цэнтральным пляцы горада стаяла тычка, на верхавіне якой красаваўся капялюш аўстрыйскага намесніка ландфохта Геслера, якой ён загадаў кланяцца. Наш герой капелюшу не пакланіўся. 

За такое злачынства ён быў схоплены вартаўнікамі. Але тут на пляцы з’явіўся сам Геслер, які ўбачыў за спіной Тэля ці то арбалет, ці то лук. Захацелася намесніку даведацца, ці ўсе швейцарцы – майстэрскія стрэлкі і ён загадаў Тэлю са 100 крокаў збіць яблык з галавы сына стралой.

Тэль не прамазаў. Але дзёрзкасць яго не спадабалася ландфохту і ён загадаў кінуць бунтара ў вязніцу замка Кюсанахт. 

Закаванага ў ланцугі Тэля пасадзілі ў лодку і павезлі праз возера, але тут наляцела бура і вязня прыйшлося раскаваць, таму што лішнія рукі веслярам не перашкодзілі б. Тэль не прамінуў гэтым скарыстацца, і як толькі лодка ткнулася ў бераг, збег у горы, а неўзабаве падпільнаваў на вузенькай сцяжынцы Геслера і забіў яго. Пасля гэтага паўстаў увесь швейцарскі народ і выгнаў аўстрыйцаў назаўжды з краіны.

Тэлю паставілі некалькі помнікаў, а ў тым месцы, дзе ён выскачыў з лодкі на бераг, пастаўлена капліца.

1883 год. Нарадзіўся Язэп Лёсік. 

Беларускі мовазнавец, грамадска-палітычны дзеяч, старшыня Рады БНР.

Выкладчык БДУ, правадзейны сябра Інбелкульта, акадэмік. Родны дзядзька Якуба Коласа, брат Антона Лёсіка.

На пачатку педагагічнай дзейнасці працаваў у Бабруйскай сельскагаспадарчай школе.

Быў у царскай ссылцы ў Сібіры (разам з Алесем Гаруном).

Член Беларускага нацыянальнага камітэта, Вялікай беларускай рады, 2-гі старшыня Рады БНР.

Арыштоўваўся ў 1922, 1930, 1938 гадах. Быў у турмах, ссылцы.

Даследчык вытокаў беларускай нацыянальнай культуры, гісторыі ВКЛ, кнігадрукавання, старадрукаў. Аўтар прац «Гісторыя Вялікага княства Літоўска-Беларускага», «Памяткі старасвецкай беларускай мовы і пісьменства», «Бітва пад Грунвальдам у апісанні хронікі Быхаўца, Длугаша, Бельскага і інш.», падручнікаў «Практычная граматыка беларускае мовы», «Беларуская мова: Пачатковая граматыка», «Беларуская мова: Правапіс», «Сінтаксіс беларускае мовы» і іншых.

Паводле афіцыйнай версіі, памёр 1 красавіка 1940 года ад сухотаў у саратаўскай турме. Паводле іншай версіі, быў застрэлены адразу па абвяшчэнні прысуду.  Месца пахавання невядомае.

У гонар Язэпа Лёсіка названыя вуліцы ў Маладзечне, Мікалаеўшчыне і Стоўбцах.

1902 год. Нарадзіўся Міхась Машара. 

Беларускі паэт, празаік, драматург, перакладчык.

Рэдагаваў газету “Наша воля”, працаваў у дзіцячым часопісе “Заранка”, у газетах “Звязда”, “Савецкая Беларусь”, “Партызанскае слова”, часопісе “Полымя”, “Настаўніцкай газеце”, на радыё.

Аўтар зборнікаў вершаў, паэм, п’ес, раманаў, кнігі ўспамінаў.

Вершы, напісаныя падчас зняволення ў віленскіх Лукішках тайна вынесла і выдала асобным зборнікам “Малюнкі” Зоська Верас.

Пераклаў на беларускую мову “Мёртвыя душы” М. Гогаля, “Апавяданні” Г. Сянкевіча, “Уральскія сказы” П. Бажова, “Калевалу” і інш.

Памёр 7 чэрвеня 1976 года.

1931 год. Нарадзіўся Анатоль Вярцінскі. 

Беларускі паэт, грамадскі і палітычны дзеяч. Заслужаны работнік культуры. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР за кнігу «Нью-Ёркская сірэна», Лаўрэат прэміі «Залаты апостраф».

Працаваў у газеце «Літаратура і мастацтва», выдавецтве «Беларусь». Член Беларускага ПЭН-цэнтра.

У 1990-1995 гадах – дэпутат Вярхоўнага Савета Беларусі, намеснік старшыні пастаяннай Камісіі па пытаннях галоснасці, сродкаў масавай інфармацыі і правоў чалавека, член Канстытуцыйнай камісіі.

Аўтар вершаў, паэм, п’ес для дзяцей, кніг паэзіі, зборнікаў вершаў, літаратурнай крытыкі і публіцыстыкі.

Паасобныя вершы пакладзены на музыку. Па паэме «Колькі лет, колькі зім!» пастаўлены тэлеспектакль (1980), чатыры п’есы ставіліся ў тэатрах.

Пераклаў на беларускую мову некаторыя п’есы Лопэ дэ Вэгі, М. Себасцьяна, В. Пальчынскайтэ, якія пастаўлены ў тэатрах, асобныя вершы з класічнай і сучаснай рускай, украінскай, літоўскай, латышскай, балгарскай, польскай, венгерскай, кубінскай паэзіі.

Узнагароджаны Медалем 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

Памёр 21 красавіка 2022 года.

1931 год. Нарадзіўся Генадзь Мурамцаў. 

Беларускі скульптар.

Стварыў партрэтныя вобразы вядомых пісьменнікаў, паэтаў, мастакоў Беларусі – М.Багдановіча, А. Куляшова, В. Быкава, З. Азгура, М. Керзін, В. Бялыніцкага-Бірулі і іншых.

Вядомы як скульптар-манументаліст, аўтар помнікаў К. Заслонаву, камсамольцам-падпольшчыкам пасёлка Асінторф, савецкім салдатам — вызваліцелям Полацка, маршалу В. Сакалоўскаму ў Гродна, апошняга ў Беларусі помніка У. Леніну на цэнтральнай плошчы г. Оршы (1987).

Стварыў шматлікія мемарыяльныя дошкі знакамітым беларусам.

Памёр 23 кастрычніка 2022 года. 

1963 год. Нарадзіўся Сяргей Шыла. 

Беларускі мастак-канцэптуаліст, дызайнер, спявак аўтарскай песні.

Мастаком і дызайнерам стаў праз саманавучанне. Спецыялізуецца на мастацкім і экспазіцыйным дызайне.

Аўтарскія праекты: «Кола часу» (Музей гісторыі Мінска), «Krieg, крик, крык…» (Музей гісторыі Вялікай Айчыннай вайны), «Штрых-код» і «Абрыў» прысвечана памяці У. Высоцкага (Мінская бібліятэка імя А. Пушкіна), «ГРУЗ 300» (Віцебск), «КРОПКА, ці КРОПЛЯ АДліку»,  «Успаміны пра будучыню» (Цэнтр Сучасных Мастацтваў, Мінск).

1968 год. У Бялыніцкім раёне створаны гідралагічны заказнік рэспубліканскага значэння «Заазер’е». 

Мае плошчу 4 172,1 га, займае частку міжрэчча Бярэзіны і Друці. 

Уключае вярховыя балоты. 

Расце 100 відаў раслін, у тым ліку такія ахоўныя як клубняносная зубніца і пустая чубатка. Тут 108 відаў птушак, 45 відаў сысуноў, 8 земнаводных відаў і 6 відаў паўзуноў. 

У 2012 годзе ўключаны ў спіс водна-балотных угоддзяў міжнароднага значэння. 

Да XVI стагоддзя верхавыя балоты заказніка не мелі мховага покрыва і ўяўлялі сабой адкрытыя крыніцы прэснай вады. У 1887 годзе Заазер’е і яго наваколлі ўжо ўяўлялі суцэльнае балотнае ўтварэнне.

1978 год. У джунглях паўднёва-амерыканскай Гаяны быў здзейснены самы масавы суіцыд ХХ стагоддзя: загінулі 918 чалавек, 276 з якіх дзеці. 

Трагедыя адбылася ў горадзе Джонстаун з членамі рэлігійнай арганізацыі “Храм народаў”, лідэрам якой быў Джэмс Уорэн Джонс.

Секта “Храм народаў” узнікла ў 1957 годзе ў Каліфорніі. У 1970-х гадах перабралася ў Гаяну, дзе ў непралазных джунглях утварыла пасёлак, названы ў гонар “прападобнага” Джонса – Джонстаунам.

Жылі людзі ў бараках, у галечы, гэта пры тым, што на замежных банкаўскіх рахунках Джонса ляжалі дзясяткі мільёнаў даляраў, атрыманых ім ад паслядоўнікаў.

З намерам расследаваць чуткі аб жорсткім абыходжанні святара Джонса са сваёй паствай у Джонстаўн была накіравана інспекцыйная група з ЗША, якая складалася з журналістаў і адвакатаў і пад кіраўніцтвам кангрэсмена Леа Раяна.

Але Раян і чацвёра яго памагатых былі забітыя па распараджэнні Джонса. 

Пасля гэтага Джонс вырашыў зрабіць “канец свету”. Усе чальцы “Храма народаў”, уключаючы дзяцей, выпілі па шкляначцы ліманаду з цыяністым каліем, пасля чаго ў страшных канвульсіях адправіліся ў іншы свет.

Калі ў Джонстаўн увайшлі салдаты, яны ўбачылі там страшнае відовішча: сотні і сотні трупаў сектантаў, якія ляжалі па вуліцах горада.

1979 год. Памёр Гаўрыла Верасаў.

Беларускі савецкі шахматыст, міжнародны майстар (1950). Кандыдат гістарычных навук.

Шасціразовы чэмпіён Беларусі. Удзельнік трох чэмпіянатаў СССР.

Шахматны тэарэтык, аўтар сістэмы  «Дэбют Верасава» (1. d4 d5 2. Кc3 Кf6 3. Сg5).

2020 год. Памерла Любоў Румянцава. 

Беларуская актрыса. Заслужаны артыст БССР.

Працавала на кінастудыі «Беларусьфільм», у Тэатры-студыі кінаактора.

Выканаўца лірыка-драматычных і драматычных роляў. 

Здымалася ў кіно з 1959 года – у яе актыве ролі ў 60 кінафільмах.

Яе галоўная роля Джуліі Навэлі ў фільме «Альпійская балада» (1965) прынесла актрысе сусветную вядомасць.

Узнагароджана Ордэнам Францыска Скарыны.

1999 год. У новым 6-павярховым будынку на завулку Мігая побач з гатэлем «Днепр» адкрыта абласное ўпраўленне «Белбізнесбанка».

Зараз гэта “Белінвестбанк”. Самы вялікі банкаўскі будынак у Магілёўскай вобласці.

1384 год. Ядвіга Анжуйская каранавана на каралеву Польшчы. 

Каталіцкая святая.

Абрана пасля смерці бацькі – караля венгерскага і польскага Людовіка Венгерскага. Каралева ў 1384-1399 гадах. 

У 1385 заключыла Крэўскую унію, у 1386 годзе выйшла замуж за Ягайлу. Атрымала ад яго ў падарунак Магілёў.

У 1397 годзе фундавала ў Пражскім універсітэце асобны калегіум для судэнтаў з ВКЛ («speciale collegium pro Lythwanorum nacione»). У тэстаменце запісала ўласныя сродкі на аднаўленне Кракаўскай акадэміі.

Памерла ў 1399 годзе падчас родаў, не пакінуўшы Ягайле нашчадкаў.

Доўгі час неафіцыйна ўшаноўвалася ў Польшчы як святая. Афіцыйна беатыфікавана Каталіцкім Касцёлам ў 1986 годзе, кананізавана ў 1997 года. Дзень памяці –17 ліпеня.

1673 год. Нарадзіўся Аляксандр Меншыкаў.

Расійскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, генералісімус. Сын дробнага літоўскага шляхцiча. 

Паплечнік Пятра І, пасля яго смерці ў 1725-1728 – фактычны кіраўнік Расіі. Князь і адзіны рускі герцаг, князь Рымскай імперыі.

Першы генерал-губернатар Пецярбурга (1703-1727), кіраваў будаўніцтвам горада, Кранштата.

У 1705 годзе разам з Пятром І удзельнічаў у забойстве святароў у полацкім Сафійскім саборы. У час знаходжання ў Магілёве расійскага войска, марыў забіць усіх гараджан дзеля помсты за паўстанне 1661 года. Пасля знішчэння ў агні Магілёва, удзельнічаў у бітве пад Лясной (1708). Удзельнік рабавання і руйнавання многіх беларускіх гарадоў і мястэчак.

1953 год. У Бабруйску нарадзіўся Аляксандр Пракапенка. 

Беларускі футбаліст, паўабаронца. Майстар спорту міжнароднага класа.

Лепшыя гады футбольнай кар’еры прайшлі ў складзе «Дынама» (Мінск, 1972-1983).

Чэмпіён СССР (1982). Бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў (1980).

Гуляў так жа за «Дняпро» (Магілёў), «Нефтчы» (Баку).

У чэмпіянатах СССР (вышэйшая ліга) правёў 168 матчаў, забіў 52 гола, у тым ліку за «Дынама» (Мінск)— 163 матча, 51 гол.

“Народны” футбаліст, герой шматлікіх футбольных анекдотаў.

Памёр раптоўна 29 сакавіка 1989 года. Пахаваны на могілках у в. Такары Бабруйскага раёна.

У 2015 годзе ў Бабруйску адкрыты стадыён імя А. Пракапенкі.

2021 год. Ад наступстваў COVID-19 памёр Мікола Шабовіч. 

Беларускі паэт, перакладчык, філолаг і педагог. Кандыдат філалагічных навук, дацэнт.

Працаваў ў Беларускім дзяржаўным педагагічным універсітэце імя Максіма Танка,  нацыянальным тэхнічным універсітэце, у Мінскім абласным драматычным тэатры ў Маладзечне.

Даследаваў аказіянальную лексіку ў мастацкіх тэкстах.

Аўтар сямі зборнікаў вершаў, кніг гумару, перакладаў.

На яго вершы напісана больш як 180 песень, якія выконвалі І. Дарафеева, А. Гайдук, А. Цівуноў, Дз. Мінько, Т. Валахановіч і іншыя.

30 песень на вершы Шабовіча напісаў магілёўскі кампазітар Мікола Яцкоў.

Аўтар слоў гімна БДПУ імя Максіма Танка. Спрыяў развіццю маладых беларускіх паэтаў і празаікаў – удзельнікаў літаратурнай суполкі «Крокі».