Category: Культура

1916 год. У вёсцы Малы Хоцімск Касцюковіцкага раёна нарадзіўся поўны кавалер ордэнаў Славы Іван Зайцаў.

На фронце з 1941 года, прайшоў усю вайну, снайпер. Пасля заканчэння вайны вярнуўся ў родную вёску, дзе да канца жыцця працаваў у калгасе.

 

1929 год. У Магілёў прывезлі Крыж Еўфрасінні Полацкай

У 1928 годзе Вацлаў Ластоўскі выявіў Крыж падчас адмысловай экспедыцыі ў Полацк. У 1929 годзе з прычыны меркаванага пераносу сталіцы БССР з Мінску ў Магілёў, улады вырашылі перавезці Крыж у наш горад. Спачатку ён экспанаваўся ў музеі, але пасля таго, як бальшавікі заўважылі, што мясцовыя моляцца перад крыжам,яго прыбралі ў пакой-сейф магілёўскага абкаму і гаркаму партыі. Зараз у гэтым будынку Магілёўскі абласны мастацкі музей імя Масленікава. У 1941 годзе Крыж знік бясследна.

1988 год. Адбылося святкаванне 100-годдзя Магілёўскага абласнога драматычнага тэатру. Выбар даты незразумелы. 

28 траўня 1886 года адбылося першае паседжанне будаўнічага камітэта па будаўніцтве Магілёўскага драмтэатра, 14 траўня 1888 года цалкам скончаны будынак тэатра. 

15 траўня, у дзень святкавання свяшчэннага каранавання Іх Імператарскіх Вялікасцей, у гарадскім тэатры адбыўся першы аматарскі спектакль, на які многія жадаючыя не змаглі патрапіць з-за хуткага распродажу ўсіх білетаў. 

На святкаванні ззялі ордэнамі віцэ-губернатар, гарадскі галава, мясцовыя багацеі. Архітэктар П. Камбураў, майстры-будаўнікі былі ў натоўпе, як і малады мастак Чарнышоў, які выконваў пры пабудове тэатра ўсе жывапісныя працы. Не было сярод тых, хто адкрываў тэатр, і мастака Трэніна, які напісаў заслону і дэкарацыю.

Пра гэту знамянальную падзею ў культурным жыцці горада ўжо 17 траўня 1888 г. пісалі “Магілёўскія губернскія ведамасці”.

25 верасня 1888 года антрэпрызай Г.Дзеркача (Любімаў) адкрыўся зімовы тэатральны сезон.

Чырвоная цагляная пабудова Магілёўскага тэатра са складанай кампазіцыяй лічыцца адной з найпрыгажэйшых у горадзе. Помнік архітэктуры псеўдарускага стылю. 

Тэатр пабудаваны на месцы былых абарончых умацаванняў сярэднявечнага Магілёва, на месцы Каралеўскай брамы. Яго будавалі на ахвяраванні жыхароў усёй губерніі.

Сцены тэатра памятаюць імператара Мікалая II, кіраўніка Часовага ўрада А. Керанскага, адмірала А. Калчака, шматлікіх царскіх генералаў, класікаў літаратуры Якуба Коласа і Янкі Купалы. На сцэне тэатра выступалі В.Камісаржэўская, С.Рахманінаў.

У 1985 годзе магілёўская грамадскасць абараніла тэатр, не дапусціўшы яго разбурэння. Пасля рэканструкцыі ў студзені 2001 года тэатр зноў адчыніў свае дзверы для гледачоў.

1894 год. У вёсцы Міхалёва Бабруйскага раёна нарадзіўся Феафан Шырокі.

Генерал-маёр авіяцыі. Удзельнік  Першай сусветнай, Грамадзянскай, Вялікай Айчыннай войн.

Калі быў камандзірам 20 авіябрыгады у Прымор’і, у 1938 годзе быў арыштаваны ДПУ і знаходзіўся каля года пад следствам.

У вайну камандаваў дывізіяй дальняй бамбардзіровачнай авіяцыі. Удзельнік баёў за Маскву, Ленінград, Сталінград, Курск, па вызваленні Украіны, Беларусі, Венгрыі, Польшчы, Усходняй Прусіі.

Памёр у 1979 годзе ў Кіеве.

1915 год. У Магілёве выпала шмат снегу, але гэта не перашкодзіла Мікалаю II сфатаграфавацца з чынамі штаба ля будынка на Губернатарскай плошчы.

1983 год. Створана група “Мумій Троль”. 

Стваральнік – Ілля Лаценка, унук архітэктара, аўтара “лагуценкавак” або “хрушчовак”, ураджэнца Магілёва Віталя Лагуценкі. 

Сам лідар групы мае запісы песень на беларускай мове, у тым ліку песні «Кантрабанды» у перакладзе А. Хадановіча для праекта «Перазагрузка-2».

Міжнародны дзень сельскіх жанчын (International Day of Rural Women, з 2008 года).

Сельскія жанчыны забяспечваюць харчовую бяспеку сваіх абшчын, ствараюць патэнцыял процідзеяння змене клімату і ўмацоўваюць эканоміку.

Сельскія жанчыны складаюць больш за чвэрць насельніцтва зямнога шара, 10% насельніцтва Беларусі (у Беларусі 5 мільёнаў жанчын, 20,9% з іх жывуць на сяле).

Міжнародны дзень белага кійка (International White Cane Safety Day, з 1970 года). 

Дзень нагадвае грамадству аб існаванні побач людзей з абмежаванымі фізічнымі магчымасцямі, аб дапамозе і аб салідарнасці.

Зараз у свеце жывуць са слепатой або з той ці іншай формай парушэння зроку больш за 2,2 мільярды чалавек. З іх 65% – асобы ва ўзросце 50+ гадоў. Гэта ўзроставая група складае 20% насельніцтва Зямлі.

Сусветны дзень мыцця рук (Global Handwashing Day, з 2008 года).

Пандэмія COVID-19 пераканала зямлян, што гігіена рук – фундаментальны кампанент здароўя і развіцця.

3 мільярды жыхароў Зямлі, або 40% – не маюць магчымасці рэгулярна мыць рукі з вадой і мылам. Тры чвэрці тых, хто не мае доступу да вады і мыла, жывуць у самых бедных краінах свету, або ў лагерах мігрантаў і бежанцаў, раёнах актыўных канфліктаў.

1914 год. Нарадзіўся Лявон Случанін (Лявонцій Шпакоўскі). 

Беларускі паэт. Працаваў выкладчыкам мовы і літаратуры ў Чэрыкаве.

Рэпрэсаваны ў 1937 і 1945 гадах. Вязень ГУЛАГу.

Прымаў удзел у Другім Усебеларускім кангрэсе.

Аўтар вершаў, гістарычных паэм «Рагнеда», «Ісус Хрыстос», аўтабіяграфічнага рамана ў вершах «Алесь Няміра».

Урывак з паэмы «Рагнеда» пэўны час быў уключаны ў школьную праграму.

Памёр ў 1995 годзе.

1987 год. У Ялізаве Асіповіцкага раёна нарадзіўся вясляр Андрэй Багдановіч 

Спартсмен (веславанне на байдарках і каноэ), заслужаны майстар спорту Беларусі, майстар спорту Беларусі міжнароднага класа, чэмпіён XXIX летніх Алімпійскіх гульняў (2008, Пекін), Ганаровы грамадзянін Бабруйска.

1458 год. Нарадзіўся Святы Казімір.

Каралевіч польскі і вялікі княжыч літоўскі. 

Каталіцкі святы, патрон Вільні, апякун земляў Вялікага Княства Літоўскага, патрон Гродзенскага біскупства.

Сын Казіміра Ягелончыка. 

Кіраўнік справамі ў Польшчы (1481-1483), займаўся дабрачыннасцю.

Памёр у 1484 годзе ў Вільні.

Кананізаваны ў 1522 годзе. У яго гонар быў асвячоны першы каталіцкі храм у Магілёве – Касцёл святога Казіміра (Фарны).

У гонар святога праводзіцца асобная служба 4 сакавіка. У Вільні ў гэты дзень адбываецца святочны кірмаш – “Казюкас”.

1652 год. Памёр Крыштаф Хадкевіч. 

Дзяржаўны дзеяч Вялікага княства Літоўскага: вялікі харунжы  (1611-1623), вялікі канюшы (1623-1633), кашталян троцкі і віленскі, ваявода віленскі (1642-1652).

Быў старостам бабруйскім. 

Удзельнік войнаў з Турцыяй, Швецыяй, Расіяй. 

1786 год. У Магілёве і Полацку адкрыліся расійскія “галоўныя” (губернскія) народныя вучылішчы з чатырохгадовым тэрмінам навучання. 

Яшчэ сем “малых” вучылішчаў з 2-гадовым тэрмінам навучання з’явіліся ў павятовых цэнтрах. 

Гэтыя ўстановы былі адкрыты ў ліку першых  25 народных вучылішчаў у Расійскай імперыі па распараджэнню Кацярыны ІІ і з падачы серба Янковіч дэ Мірыево. 

Навучанне ў іх было значна слабейшым, чым ва ўстановах Эдукацыйнай камісіі (1773) Рэчы Паспалітай і езуіцкіх.

Галоўнае вучылішча ў Магілёве 15 верасня 1809 года было пераўтворана ў мужчынскую гімназію. 

Сярод знакамітых выпускнікоў установы можна ўзгадаць навукоўцаў, падарожнікаў К. Грум-Гржымайлу, М.Урончанку, С. Каваліка,  Дз. Дубягу, краязнаўца К.Гартынскага, прэзідэнта сената Гавайскіх астравоў М. Судзілоўскага, энцыклапедыстаў братоў Гранат, О. Шмідта, камандуючага Сербскай арміі М. Чарняева і іншых.

1897 год. У в. Казелле Краснапольскага раёна нарадзіўся Міхась Дуброўскі. 

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Супрацоўнік Інбелкульта, Усесаюзнага радыёкамітэту.

Выкладчык Брэсцкага, Гродзенскага педінстытутаў, Літаратурнага інстытута ў Маскве.

Перакладчык на беларускую мову паэмы О. Уайльда «Балада Рэдынгскай турмы».

1915 год. Мікалай II прывёз у Магілёўскую стаўку сына Аляксея. 

3 кастрычніка расійскі імператар Мікалай ІІ прыбыў у Стаўку з цэсарэвічам Аляксеем, праз дзень яны прымалі марш канвойных сотняў на Губернатарскай плошчы Могілёва.

1941 год. Масавае забойства вязняў магілёўскага гета. 

3 кастрычніка акупанты расстралялі 2208 яўрэяў на Машэкаўскіх (Яўрэйскіх) могілках. Гэта была другая фаза ліквідацыі гета (першая – 2 кастрычніка). Сёння на гэтым месцы – мемарыяльнае пахаванне «Магіла ахвяр фашызму».

1946 год. У вёсцы Міхайлавічы Горацкага раёна нарадзіўся медык Леанід Цітоў 

Вучоны ў галіне медыцынскай мікрабіялогіі і імуналогіі, член-карэспандэнт НАН Беларусі, замежны член Расійскай акадэміі медыцынскіх навук, заслужаны дзеяч навукі Беларусі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі (2002).

2017 год. На “Белшыне” выпусцілі самую вялікую шыну ў сваёй гісторыі – грузападымальнасцю больш за 100 т. 

Новая шына з пасадачным дыяметрам 63 цалі, вышынёй больш за 4 м і вагой 5,7 т. Яна прызначана для кар’ерных самазвалаў, якія эксплуатуюцца ў горнаруднай прамысловасці пры тэмпературы навакольнага асяроддзя ад мінус 55. Малюнак пратэктара кар’ернага тыпу дазваляе забяспечыць максімальны кантакт з дарогай і раўнамернае размеркаванне кантактных ціскаў, зніжэнне цеплаўтварэння і зносу пратэктара.