Пасля дзесяцігоддзяў намаганняў па захаванні мядзведзя ў Беларусі, від, які толькі нядаўна пачаў аднаўляцца, стаў мішэнню камерцыйных аўкцыёнаў. Пад выглядам “рэгулявання колькасці” дзяржава прадае права на адстрэл жывёл, што знаходзяцца ў Чырвонай кнізе. І робіць гэта – у інтарэсах замежных паляўнічых і палітычнай кан’юнктуры.
Буры мядзведзь на працягу многіх гадоў меў I катэгорыю аховы – як від, што знаходзіцца на мяжы знікнення. Яго колькасць у 1980-х гадах не перавышала 130 асобін у Беларусі. Толькі дзякуючы строгай ахове і доўгатэрміновай працы з захаваннем арэалу, папуляцыю ўдалося аднавіць да крыху больш як тысячы на пачатак 2025 года. Аднак нават сёння навукоўцы НАН Беларусі папярэджваюць: арэал застаецца фрагментарным, а паўднёвыя рэгіёны, уключаючы Палессе і Бярэзінскую пушчу, усё яшчэ пустыя. Таму поўнае выключэнне віду з Чырвонай кнігі – заўчаснае.
У Беларусі ўжо прайшлі першыя аўкцыёны на права здабычы… канкрэтнага мядзведзя. Не тыповага прадстаўніка віду, не асобіны, якая пагражае людзям, а жывой істоты з GPS-меткай. І ўсё гэта – пад воклічы «вядзём зважанае кіраванне папуляцыяй» і «развіваем паляўнічы турызм». Калі б мядзведзь умеў чытаць прэс-рэлізы, ён бы, мабыць, ужо ўцёк у Польшчу.
Я з маленства ведаю, што мядзведзь у нашых лясах – рэдкі госць. Калісьці іх засталося менш за паўтары сотні, і пра кожнага спецыялісты расказвалі амаль як пра легенду. Але цяпер, дзякуючы ахове, лічбы пайшлі ўгору: па стане на пачатак 2025 года ў Беларусі жыве 1066 мядзведзяў. Гэта сапраўды дасягненне, вынік дзесяцігоддзяў змагання за выжыванне віду, які яшчэ нядаўна лічыўся на мяжы знікнення.
І вось, замест таго каб ганарыцца прыродным адраджэннем і працягваць абарону, дзяржава вырашае адкрыць паляванне. Не для мясцовых, не ў межах неабходнага кантролю, а… праз аўкцыён для замежнікаў. Ці трэба казаць, што асноўныя прэтэндэнты – расійскія аматары страляць па ўсім, што рухаецца?
Мяркуецца, што будуць прададзены «ліцэнзіі» на 20 мядзведзяў у год. Маўляў, гэта мала, навукоўцы ўсё кантралююць, страляць будуць толькі там, дзе высокая шчыльнасць. Але, прабачце, ці не тыя самыя навукоўцы з НАН Беларусі яшчэ нядаўна казалі, што мядзведзь пакуль не засвоіў увесь патэнцыйны арэал, а на Палессі яго па-ранейшаму няма?
Я не супраць разумнага рэгулявання, калі жывёла выходзіць у вёску і становіцца пагрозай. Але дзе тут пагроза, калі лот №1 – самец у Віцебскай вобласці з каардынатамі, імем і прыкладным маршрутам? Мы што, пачалі прадаваць жывёл, як лоты ў інтэрнэт-краме?
Гэта ўжо не пра біялогію і не пра ахову прыроды. Гэта пра палітычную кан’юнктуру. Пакуль краіны ЕС закрываюць паляўнічы турызм, Беларусь адкрывае яго на поўную катушку – відаць, каб замясціць санкцыйныя дзіркі ў бюджэце. І хто ж гатовы выкласці дзясяткі тысяч еўра за «унікальны трафей»? Зразумела, не фермер з Клічава. А той, каму не хапае трофея для кабінета недзе ў Падмаскоўі.
Я не ведаю, колькі будзе каштаваць гэтая ліцэнзія, але дакладна ведаю, што кошт страты даверу да слова «ахова прыроды» нам усім давядзецца аплачваць доўга. І мядзведзь – не першы, і, баюся, не апошні, каго ператвораць у лот пад грыфам «асобая дзяржаўная значнасць». Быць можа, хутка пачнецца адстрэл яшчэ і зуброў? Нядаўна ж іх арэал пражывання пачалі пашыраць – цяпер яны з’явяцца пад Чэрыкавам.
Ці не пара ўжо спытаць сябе: мы ўсё яшчэ краіна, якая бароніць дзікую прыроду – ці краіна, якая прадае яе па частках у аўкцыённай зале?
Якуб Ясінскі
Фота з адкрытых крыніц
