Жители города Круглое решили сделать свой город ярче. Молодые люди расписали серые стены возле местного супермаркета цветным граффити.
Граффити – дружная работа местных жителей. Позитивная картинка со смыслом – отказ от вредных привычек в пользу здорового образа жизни.
Картинку выбирали путем голосования. Для художественного оформления было одно условие — работа должна быть авторской. Победителем конкурса стала 16 летняя Диана Бужинская.
Крыніца: ТРК “Могилев”
Деревня Мазолово возникла в 1615 году. Некогда она была культовым центром. В 1665 году здесь был построен Спасо-Преображенский православный женский монастырь. Он был обнесён земляным валом.
Главный храм в монастыре был построен в честь Преображения Господня. Свято-Вознесенская церковь, единственное уцелевшее здание Спасо-Преображенского монастыря, напоминает сегодня о величии обители…
В 1743 году монастырь стал униатским. В 1778 — восстановлен как православный. При монастыре действовала школа. В 1827-1832 гг. на живописном холме рядом с деревней была построена Свято-Вознесенская церковь. Она была выполнена в стиле безвременья (тяжёлого времени), полностью из кирпича. Когда-то её украшали очень красивые окна, через которые храм наполнялся светом. Церковь сохранилась до наших дней.
В конце ХVІІІ века благотворительница монастыря графиня Анна Чернышёва привезла в Мазоловский монастырь список чудотворной Балыкинской иконы Божией Матери. Она в то время владела селом Балыкино (ныне Брянская область). Он стал главной святыней Мазоловского монастыря. Уже в 1834 году в инвентарной книге обители этот образ описан как чудотворная икона Божией Матери Балыкинская. Мазоловский список Балыкинской иконы Божией Матери воспринял благодатную силу первообраза. Через него Пресвятая Богородица много раз подавала верующим помощь и исцеление недугов. Она и сегодня помогает в нуждах и бедах. Перед иконой молятся об избавлении от моровых поветрий. Эта икона — очень редкий и малоизвестный образ. В Свято-Вознесенскую церковь список иконы вернулся в 2019 году. Праздник иконы совершается 13 июля.
Местные жители всегда хотели возрождения Свято-Вознесенской церкви. В 80-е годы ХХ ст. в деревне был создан общественный совет, а потом и фонд «Возрождение». Председатель Мазоловского сельисполкома Леонид Подольхов рассказывает:
— Прихожане собирали пожертвования на ремонт храма всем миром. Никто не отказался пожертвовать на благое дело. Большую помощь оказало и местное хозяйство. Была перекрыта крыша, снаружи оштукатурены стены, окультурена территория. На этом работы приостановились. Все деньги были истрачены на восстановление. Ремонт по определённым причинам не закончили. Фонд существует и сегодня. И только 26 июля 2015 года Свято-Вознесенскую церковь освятил епископ Могилёвский и Мстиславский Софроний.
9 июля 2019 года в аг. Мазолово состоялось переосвящение Свято-Вознесенской церкви после ремонта. В этот день прихожане собрались, чтобы всем миром помолиться в том месте, которое было святым для их предков.
— Ремонт храма мы начали в августе 2018 года. Пришлось очень много потрудиться. Многие жители деревни помогали и сейчас помогают. Только благодаря неравнодушным людям мы отремонтировали храм. Все работали с удовольствием, проявляли инициативу. За это время сделали ремонт внутри церкви, иконостас, приобрели церковную утварь, установили колокола, — говорит отец Михаил и добавляет: — Мы благоустроили территорию, положили дорожки, недавно подвели воду, установили колокола, сделали выход на колокольню. В нашем храме один из красивейших куполов в Беларуси. Об этом позаботились наши земляки. Радуется душа, что у нас всё получилось.
…Бывая в храме, невольно обращаешь внимание на множество икон. Многие из них подписаны. Это люди из Мазолова, России, Украины и даже из Германии подарили храму.
В настоящее время пишется книга о истории Мазоловского монастыря…
Фото Натальи Манусовой
Лариса Сидоренко
Крыніца: “Святло Кастрычніка”
Жители и гости Хотимского района смогут посмотреть выставку современные «Слуцкие пояса», которая будет демонстрироваться в … чытаць далей
Стрыт-арт фестываль DOMA, які праходзіў у Магілёве з 15 па 27 чэрвеня, паспяхова завяршаецца. Нягледязячы на тое, што фэст прайшоў не дужа “гучна”, ён пакінуў пасля сябе шмат новых, заўважных і адметных арт-аб’ектаў. Але як раз у гэтым і была ідэя фэста – мастацкімі сродкамі стрыт-арту стварыць нешта прыгожае ў звычайных дворыках, каля вашага DOMA, а праца мастакоў заўважная толькі ў яе выніках.
У суботу, 26 чэрвеня, арганізатары фестывалю і мастакі, якія стваралі прыгажосць, прэзентавалі вынікі сваёй працы і зладзілі для магілёўцаў аглядную экскурсію па новых аб’ектах. Правёў экскурсантаў і распавёў пра ідэю і сутнасць фестывалю Юрый Стукалаў – кіраўнік Цэнтра гарадскіх ініцыятываў, які і быў асноўным арганізатарам фэсту. Не ўсе мастакі-урабністы змаглі прысутнічаць на імпрэзе, бо працавалі творцы і з іншых гарадоў, таму Юрыю давялося тлумачыць «лакальныя сэнсы» некаторых створаных аб’ектаў за іх.
Цалкам можна сказаць, што ўсе мэты фестывалю былі дасягнутыя – у горадзе з’явіліся амаль 20 новых арт-аб’ектаў, вельмі самабытных і цікавых. Новыя працы ўпрыгожылі Магілёў і, разам з ужо існуючымі мураламі, дадалі разнастайнасці ў гарадскі пейзаж, дадалі творчага святла і цеплыні. Асноўная канцэпцыя фестывалю бачылася арганізатарамі ў раскрыцці «лакальных сэнсаў» асобных аб’ёктаў у гарадскіх дворыках, і, судзячы па ўсім, аўтарам твораў удалося пераўтварыць свае ідэі ў вельмі дакладнае матэрыяльнае ўвасабленне сваіх мараў.
Цырымонія закрыцця фестывалю пройдзе ў суботу, 27 чэрвеня ў двары па вул. Ленінская, 28а (двор у арцы за кафэ “Рэспубліка”) і завершыцца інтэрактыўнай фотавыставай c праекцыяй на сцяну, прысвечанай гораду.
Праграма:
19:50 – 20:00 ролікі пра стрыт-арт
20:00 – 20:20 Цырымонія закрыцця фестывалю.
20:20 – 20:30 beat-box перформанс (MIHALYCH)
20:30 – 20:35 танцавальны флэшмоб з гасцямі
20:35 – 21:00 DJ-сэт
21:00 – 22:00 інтэрактыўная фотавыстава “City-slide-show” пра Магілёў з праекцыяй на сцяну
Арганізатары фестывалю – Цэнтр гарадскіх ініцыятыў, ўпраўленне культуры Магілёўскага гарвыканкама.
Партнёры фестывалю: Caparol Center | Капарол цэнтр, крэатыўная лабараторыя MROI, кампанія “Aresa”, інфармацыйны праект Магілёў Live.
Алесь Сабалеўскі. Фота аўтара
Крупный стрит-арт фестиваль DOMA, который проходит в Могилеве c 15 июня, подходит к концу. Уникальной … чытаць далей
Магiлёўскiя гiсторыкi б’юць трывогу: з пачатку года толькi з адных Машэкаўскiх могiлак у Магiлёве знiклi дзве старадаўнiя плiты i крыж. Як сведчаць спецыялiсты, гэта былi сапраўдныя творы матэрыяльнай культуры. Адна з плiт належала прадстаўнiку знакамiтага беларускага роду Грум-Гржымайлаў. Помнiк чыгуннага лiцця ўпрыгожваў родавы герб з выявай рыцара.
Рыгор Iванавiч Грум-Гржымайла, надмагiлле якога знiшчылi вандалы, у пачатку ХIХ стагоддзя быў гораданачальнiкам Магiлёва. Герб на яго плiце быў блiзкi па сваiм выкананнi да герба Магiлёва. Гэта старадаўнi магiлёўскi род, гонар Прыдняпроўскага краю i яго славутасць. Рыгор Iванавiч быў дзедам рускага вандроўнiка i даследчыка Цянь-Шаня i Памiра Рыгора Яфiмавiча Грум-Гржымайлы, iмем якога названыя хрыбты i ледавiкi на Далёкiм Усходзе i Памiры. «Сённяшнiя нашчадкi роду Грум-Гржымайлаў таксама ўяўляюць гонар для нашай краiны i Расii. Гэта прозвiшча носiць доктар фiзiка-матэматычных навук Навукова-даследчага iнстытута ядзернай фiзiкi Маскоўскага ўнiверсiтэта iмя М. В. Ламаносава. А вось нашчадкам тых, хто ўкраў надмагiлле, ганарыцца не будзе чым», — у роспачы напiсала ў сваiм «Iнстаграме» завуч магiлёўскай школы № 34 Галiна Бяляева, як толькi ёй стала вядома аб гэтай прапажы.
У той жа дзень настаўнiца звярнулася па дапамогу ў пошуку ў Ленiнскi РАУС Магiлёва, яе падтрымалi дэпутаты гарсавета, членам якога яна з’яўляецца. Разам з аднадумцамi яна абышла могiлкi, каб высветлiць, цi на месцы iншыя старадаўнiя надмагiллi. На жаль, яны не далiчылiся яшчэ аднаго помнiка — немаўляцi з красамоўным iмем Аляксандр Пушкiн.
— У мiлiцыi адразу ж папярэдзiлi, што шанцы знайсцi старадаўнiя плiты вельмi малыя, — кажа Галiна Бяляева. — Часцей за ўсё зламыснiкi ўжо абязлiчылi iх i пусцiлi на лом. Але мы спадзявалiся на лепшае.
Мiлiцыя ўзяла на кантроль усе металапрыёмнiкi ў горадзе, i праз месяц нарэшце прыйшла iнфармацыя, што нейкi мужчына прынёс лом крыжа. Сталi правяраць i высветлiлася, што на тых жа Машэкаўскiх могiлках адбыўся яшчэ адзiн крадзеж. Гэтым разам «ахвярай» стаў цяжкi металiчны крыж ХIХ стагоддзя з магiлы Алены Герасiмавай.
— Гэтыя нелюдзi наогул не шкадуюць нiкога i нiчога, — абураецца Галiна Бяляева. — Той жа помнiк Аляксандру Пушкiну быў вельмi вялiкi i глыбока сядзеў у зямлi. I прыйшлося папацець, каб выцягнуць яго цалкам. Што кiравала тымi, хто гэта рабiў, нават гадаць не трэба. Зарабiць як мага болей грошай.
Што датычыцца надмагiлля Грум-Гржымайлы, то выратаваць яго не ўдалося. Пры дачы паказанняў адзiн з падазраваных прызнаўся, што яны з напарнiкам раздрабнiлi яго i здалi на металалом.
— Гэта непапраўны ўдар па нашай гiсторыi, — перажывае Галiна Бяляева. — Такiх помнiкаў на магiлёўскiх могiлках засталiся адзiнкi. Iх трэба захаваць для нашых нашчадкаў. На жаль, гэта вельмi цяжка зрабiць на справе. Ёсць роды, што ўжо згаслi, i прамых нашчадкаў, якiя б маглi прад’явiць абвiнавачанне, няма. А значыць, няма i адказнасцi. Таму на сябе гэтую ролю павiнна ўзяць дзяржава.
Настаўнiца гiсторыi тэмай некропаля займаецца каля 10 гадоў. Разам з вучнямi яна правяла так званую iнвентарызацыю магiлёўскiх могiлак i зрабiла шмат цiкавых адкрыццяў. Сёння для яе гэта стала тэмай для навуковых даследаванняў. Галiна Бяляева ездзiць у расiйскiя архiвы i прывозiць адтуль унiкальны матэрыял. Зараз прадметам яе вывучэння сталi не толькi могiлкi Магiлёўскай вобласцi. Яна ўдзельнiчае ў мiжнародных канферэнцыях i робiць сапраўдныя адкрыццi.
— Старадаўнiя надмагiллi — гэта ўнiкальная крынiца новых фактаў, якiя могуць нават змянiць гiсторыю, — кажа суразмоўнiца. — У Аршанскiм раёне ёсць храм, побач з якiм знаходзяцца старадаўнiя могiлкi. Настаяцель яго не ведаў, каму яны належалi. Дапамаглi архiўныя даныя, якiя я прывезла з Санкт-Пецярбурга. З iх дапамогай мы аднавiлi iмёны пахаваных там святароў.
Зараз аб’ектам даследавання навуковай работы Галiны Бяляевай з’яўляецца знакамiтая Сынкавiцкая царква Святога Мiхаiла. Гэта адзiн са старадаўнiх гатычных праваслаўных храмаў Беларусi. I тая iнфармацыя, якую знайшла Галiна ў архiвах, дапаможа ўстанавiць iнiцыятараў яе пабудовы.
Да даследчыцы апошнiм часам звяртаецца шмат людзей з розных куткоў свету. Адным з iх яна дапамагла знайсцi пахаванне нашчадкаў магiлёўскiх купцоў Аношкаў, род якiх валодаў тым самым двухпавярховым асабняком з мансардай на вулiцы Ленiнскай, дзе цяпер размяшчаецца музей В. К. Бялынiцкага-Бiрулi. Кажуць, што тут прыпыняўся сам аўстрыйскi iмператар Iосiф II падчас свайго вiзiту ў Магiлёў на сустрэчу з расiйскай iмператрыцай Кацярынай II.
— Гэтыя людзi, калi даведалiся пра свае каранi, зусiм па-iншаму сталi глядзець на гiсторыю, — кажа Галiна Бяляева. — Гэта магiла цяпер пад iх аховай, а заадно i тыя, што знаходзяцца па суседстве. Магчыма, там таксама чакае свайго часу чыясьцi гiсторыя.
На жаль, сёння старадаўнiя надмагiллi афiцыйна не лiчацца гiсторыка-культурнымi помнiкамi. I пакуль адны iх разбураюць, iншыя як могуць ратуюць. Нядаўна на тэрыторыi магiлёўскага храма ў гонар Божай Мацi Усецарыцы з’явiлася старадаўняе надмагiлле. Яго знайшоў у лесе ў Пашкаве настаяцель храма. Па надпiсе даведаўся, што гэта плiта з магiлы жонкi святара Iосiфаўскага сабора, якi быў знiшчаны ў Магiлёве ў першай палове мiнулага стагоддзя. Свяшчэннiк кажа, што мясцовыя выпiвохi выкарыстоўвалi яго ў якасцi стала i рэзалi на iм каўбасу.
Год таму статус гiсторыка-мемарыяльнага пахавання быў нададзены ў Магiлёве старадаўняй частцы Яўрэйскiх могiлак. Але гэта, хутчэй, выключэнне, чым правiла.
— Усё пачалося з таго, што камунальнiкi наводзiлi на могiлках парадак i пашкодзiлi шмат каштоўных плiт, — расказвае старшыня яўрэйскай абшчыны Аляксей Каплан. — Мы даведалiся, што закон «Аб пахавальнай справе» прадугледжвае знiшчэнне тых магiл, якiя не даглядаюцца. Але на могiлках знаходзяцца помнiкi ХVIII—XIX стагоддзяў. Шмат у каго з пахаваных пад iмi наогул не засталося нашчадкаў. Мiж тым статус тых, хто там пахаваны, вельмi высокi. Напрыклад, браты Гранаты, стваральнiкi энцыклапедыi. Як можна такiя магiлы знiшчаць? Мы звярталiся ў шматлiкiя органы, у тым лiку да пасла Iзраiля ў Беларусi. Ён прыехаў у Магiлёў, наведаў могiлкi ў прысутнасцi прадстаўнiкоў гарадской улады, i пасля гэтага адбыўся зрух. Мы ўзялi шэфства над гэтымi могiлкамi, знайшлi спонсараў i за гэтыя грошы даглядаем пахаваннi. Зроблена каталагiзацыя могiлак, i сачыць за iх наяўнасцю цяпер прасцей.
Станоўчыя прыклады, калi адзiночным пахаванням надаецца статус гiстарычнай каштоўнасцi, ёсць у Гродне. Але ў маштабах краiны гэта пытанне ўсё яшчэ застаецца адкрытым. Крымiнальная адказнасць для паляўнiчых на помнiкi прадугледжана толькi ў тым выпадку, калi надмагiллю нададзены статус гiсторыка-культурнай каштоўнасцi або калi паступiла заява ад нашчадкаў. Ва ўсiх астатнiх выпадках злачынцам максiмум, што пагражае, — гэта адмiнiстрацыйная адказнасць. У выпадку з Грум-Гржымайлам на сiтуацыю паўплывалi гiсторыкi. Справай займаўся непасрэдна дырэктар музея гiсторыi Магiлёва Аляксей Бацюкоў. З яго дапамогай былi знойдзены нашчадкi ў Маскве i ў Магiлёве, якiя ўжо звярнулiся з заявай разабрацца ў гэтай справе.
— Як высветлiлася, статус гiсторыка-культурнай каштоўнасцi надмагiлле можа атрымаць толькi ў тым выпадку, калi яно цэлае. Плiта з магiлы Грум-Гржымайлы была разбiтая на кавалкi, i яе каштоўнасцю не прызналi. Але ёсць заява ад нашчадка, i злачынцам пагражае крымiнальная адказнасць. Паколькi яны ўжо былi судзiмыя, iм можа пагражаць чарговае зняволенне, — сказаў старшы лейтэнант мiлiцыi Ленiнскага РАУС Магiлёва Мiхаiл Куксаў, якi займаецца расследаваннем гэтай справы.
У Магiлёве мiж тым вырашаюць пытанне захавання старадаўнiх помнiкаў.
— У Крымiнальным кодэксе ёсць артыкул 344, якi дазваляе прыцягваць да адказнасцi такiх злачынцаў, — кажа Аляксей Бацюкоў. — На жаль, на Машэкаўскiх могiлках знiшчаны помнiкi, у тым лiку i тых людзей, якiя ўжо не маюць нашчадкаў. Трэба неяк абаранiць i такiя надмагiллi, надаць iм статус гiсторыка-культурнай каштоўнасцi. I мы будзем працаваць у гэтым кiрунку.
Нэлi ЗIГУЛЯ
Фота з архiва Галiны БЯЛЯЕВАЙ
Крыніца: “Звязда”
Затрымалі асобаў, якія кралі металічныя пліты і крыжы ХІХ стагоддзя з Машакоўскіх могілак і здавалі на металалом. Пра гэта ў сацыяльных сетках паведаміў дырэктар Музею гісторыі Магілёва Аляксей Бацюкоў.
У траўні з Машакоўскіх могілках знікла металічнае надмагілле колішняга галавы гораду Рыгора Іванавіча Грум-Гржымайлы. Заявы ў міліцыю на гэты конт ужо рабілі дэпутат гарсавету Галіна Бяляева і старшыня ТБМ у Магілёве Алег Дзьячкоў.
Цяпер яны шукаюць нашчадкаў роду Грум-Гржымайла, каб тыя напісалі новую заяву ў міліцыю. Сённяшняе заканадаўства дазваляе прыцягнуць магільных злодзеяў толькі да адміністрацыйнай адказнасці, як за крадзеж металалому. Эксперты і аматары гісторыі лічаць, што хадзіць на могілкі па метал пэўныя асобы перастануць, калі старажытным могілкам (у тым ліку і Машакоўскім могілкам у Магілёве) нададуць статус гісторыка-культурнай каштоўнасці. У такім выпадку за іх крадзеж ці сапсаванне заканадаўства будзе прадугледжвала б больш жорсткі – крымінальны пераслед.
«У злодзеяў знайшлі кавалкі металу, якія можна ідэнтыфікаваць, як надмагільныя пліты. Працэс раскрыцця злачынства пойдзе лепш, калі ў міліцыі будзе заява не толькі ад грамадзянаў, але і ад нашчадкаў роду. Таму мы аб’явілі пошук і змаглі іх знайсці літаральна за некалькі гадзін. Ужо ў панядзелак мы пойдзем з прадстаўнікамі роду Грум-Гржымайла падаваць заяву ў Ленінскі РАУС», – пракаментаваў Аляксей Бацюкоў.
Канкрэтна пліту Грум-Гржымайлаў пакуль не знайшлі і падазраюць, што яна ўжо пайшла на металалом. Адшукалі ж рэшткі іншых сцягнутых з могілак пліт. Старшыня ТБМ у Магілёве Алег Дзьячкоў лічыць, што тут і цяпер беларусы губляюць значную частку сваёй гісторыі. Адныя помнікі раскрадаюць марадзёры, іншыя знішчаюцца праз нядбайнае стаўленне, праз недагледжанасць.
Фота: «Белсат»
Вольга Васільева belsat.eu
Наведаўшы гарадскія, або вясковыя могілкі можна з упэўненасцю сцвярджаць, што стаўленне народа да сваёй спадчыны ў значнай ступені адлюстроўвае яго адносіны да ўласнага мінулага. Мноства надзвычай цікавых аб’ектаў, якія знаходзяцца на могілках не маюць статусу гісторыка-культурнай каштоўнасці, аднак маюць значную гістарычную вартасць. У гэтым можна лёгка пераканацца, наведаўшы мясцовыя могілкі амаль ці не ў кожным беларускім горадзе, або мястэчку.
Энцыклапедыічныя даведнікі сцвярджаюць: “Могілкі — участак тэрыторыі, адмыслова прызначаны для пахавання памерлых або іх праху пасля крэмацыі. Пахаванне ў зямлі — старажытны і найбольш распаўсюджаны спосаб пахавання”. Між тым, могілкі – гэта не толькі апошні прытулак, але і помнікі гісторыі, культуры і архітэктуры. Надпісы на помніках даносяць да нас абрыўкі лёсаў людзей, якія некалі жылі, даты нараджэння і смерці, сацыяны стан, этнакультурны каларыт. Эпітафіі на некаторых помніках перадаюць традыцыйнае мысленне ў пэўны перыяд часу. Могілкі, як і помнікі гісторыі, патрабуюць даследвання, апісання і сістэматызацыі. Тым больш, што на Беларусі надмагільныя помнікі маюць своеасаблівыя рысы, якія вылучаюць іх сярод расейскіх і польскіх.
Амаль ці не ў кожным беларускім горадзе і мястэчку са старадаўніх часоў паасобку, або побач існуюць праваслаўныя, каталіцкія і яўрэйскія могілкі. Не выключеннем з’яўляецца горад Шклоў. Шклоўскія могілкі размясціліся на невялікім узгор’і каля паўднёва-заходняга ўскрайка горада. Некалі побач знаходзілася прадмесцце Рыжкаўскае, потым вёска Рыжкавічы, якая ў пачатку сучаснага стагоддзя ўвайшла ў склад горада. Таму і могілкі ў Шклове носяць назву “Рыжкаўскіе”. Могілкі размясціліся ў наступным паратку: найбліжэйшыя да сучаснага цэнтра горада знаходзяцца каталіцкія. Потым, у паўдёвым накірунку праз роў – праваслаўнія і на невялікай адлегласці, зноў праз роў – яўрэйскія.
З цягам часу каталіцкія і праваслаўныя аб’ядналіся ў агульныя, а частка пахаванняў на тэрыторыі, якая знаходзіцца паміж гэтымі могілкамі атрымала назву “Брацкае”. На прыканцы XX стагоддзя пачаліся пахаванні на новай тэрыторыі ў заходнім накірунку ад існуючых хрысціянскіх могілак, дзе працягваюцца і зараз. Жыхары Зарэчнага Шклова са старажытных часоў праводзяць пахаванні на сваіх асобных могілках.
Дакументальных звестак пра шклоўскія могілкі захавалася вельмі мала. Так, пра каталіцкія могілкі крыніцы паведамляюць, што “… у адлегласці адной вярсты ад Шклоўскага касцёла размерам 50 х 42 сажня знаходзяцца каталіцкія парафіяльныя могілкі”. Далей паведамляецца, што на могілках у 1852 годзе была пабудавана капліца. Па звестках старажылаў, капліца на каталіцкіх могілках існавала да 30-х гадоў XX стагоддзя калі была знічана ў часы ваяўнічага атэізма. Пахавальныя склепы, дзе былі пахаванні заможных шляхцічаў, яшчэ доўга заставаліся некранутымі. Нават у 60-70-х гадах тут яшчэ можна была пабачыць асобныя рэшткі гэтых пахаванняў. Аднак, абышоўшы сучасныя каталіцкія могілкі, толькі імёны на помніках, больш характэрныя для каталіцкага асяроддзя нагадваюць, што раней тут хавалі мясовых каталікоў.
Па ўспамінах шклоўскіх старажылаў існавала царква-часоўня таксама і на праваслаўных могілках, якая насіла назву Ушэсце Хрыстова. Гэта была драўляная царква з калакольняй. Прыблізна ў 1935 – 1936 гадах царкву зачынілі і канчаткова будынак разабралі немцы ў 1944 годзе, падчас патрыхтоўкі да абароны горада. Побач з местам дзе некалі існавала царква знаходзіцца магіла Агафіі Сідаравай. Гэта жанчына лічыцца заснавальніцай шклоўскай Спаса-Праабражэнскай царвы. Пра гэтыя падзеі Магілёўскі рэгіён паведамляў 14 чэрвеня гэтага года.
Таксама, як і на каталіцкіх могілках, старажытных пахавання тут амаль не захавалася. Каля месцца, дзе некалі знаходзілася царква, захаваліся некалькі камняў з выявамі крыжа. Ацалелыя помнікі, у асноўным, датуюцца пачынаючы з сярэдзіны прошлага стагоддзя. На цэнтральнай алеі звяртае на сябе ўвагу помнік афіцэру першай сусветнай вайны Булановічу Аляксандру Дзмітрыевічу. А на паўднёвым ўскрайку на помніку Зносенку Івану Маркавічу можна прачытаць наступныя цікавыя словы: “Вот могила здесь моя. В ней спокойно сплю и я. Мимо шедший стань, прочти. Но могилы не топчи”. Вандруючы па могілках перыядычна сустракаюцца пахаванні, які прыйшлі ў заняпад.
З далёкіх часоў знаходзяцца ў Шклове і яўрэйскія могілкі, якія мясцовыя жыхары называюць “бесхаім”. Яны аднесены на невялікаю адлегласць ад гарадской мяжы і размясціліся на невялікім узгор’і паўднёва-заходняга ўскрайка. Тэрыторыя могілак абмежавана штучным ровам, які часткова захаваўся. З паўночна-усходняга боку раней знаходзіўся невялікі драўляны прадпахавальны будынак ад якога па нахілу пачынаецца мураваная лесвіца-калідор. Раней, лесвіца-калідор, мела драўляны дах і зачынялася варотамі. У сучасны момант гэта старадаўняя пабудова захавалася часткова. Побач знаходзіцца мемарыял ахвяр Халакосту. Асноўная частка старажытных надмагільных помнікаў знішчана ў час апошняй вайны, а таксама ў пасляваенны перыяд. Самая старажытная мацэва, якая захавалася датуецца 5 красавікам 1852 года.
На помніку наступная эпітафія: «Штэйн Яков сын Аарона. Тут похоронен человек цельный и праведный господин, вечной памяти, умер во 2-ой день песаха в год 5612. (05.04.1852). Пусть душа его будет увязана в Узле Жизни». Сярод пахаванняў, на шклоўскіх могілках, ёсць славутыя яўрэйскія дынастыі. Прыкладам можа быць сямейства з прозвішчам Флеер, якія пераехалі ў Беларусь з Іспаніі ў XVII стагоддзі і зараз пражываюць па усяму свету. Менавіта Дарья Флеер, карэнні продкаў якой паходзяць са Шклова і якая пражывае ў ЗША, паспрыяла таму, што на могілках быў адрамантаваны мемарыяльны комплекс загінуўшым яўрэям пад час Другой сусветнай вайны.
Кожныя могілкі абавязкова наведваюць нашчадкі. Вельмі добра, калі нашчадкі абнаўляюць помнікі сваіх продкаў. Агульнымі намаганнямі, як мясцовым уладам, так і грамадскасці трэба захоўваць гэтая мемарыяльныя месцы – найцікавейшы набытак нашай спадчыны.
Алесь Грудзіна
17 чэрвеня, пасля «карантынных» вакацый Магілёўскі тэатр драмы адкрыў новы сезон чарговай прэм’ерай. Гэтым разам падобная ганаровая магчымасць паказаць нешта новае была даверана новаму і маладому, але ўжо вядомаму ў Магілёве рэжысёру – Камілі Хусаінавай.
Пастаноўка пад назвай «Ахвота жыць» («Охота жить» у рускамоўным варыянце) атрымалася досыць незвычайная – рэжысёр абраў не асобную п’есу ці твор для ўвасаблення, а зрабіў кампіляцыю з некалькіх невялікіх апавяданняў. У выніку атрымаўся вялікі адна актавы спектакль (“сказы ў адной дзее”), усе падзеі ў якім аб’яднаныя вельмі агульнай і актуальнай ва ўсе часы тэмай – тэмай жыцця. За аснову пастаноўкі Каміля ўзяла творы знакавага і, у нейкім сэнсе, вельмі глыбокага і складанага аўтара – Васіля Шукшына.
Героі Шукшына, якіх мы бачым на сцэне – простыя і няхітрыя вясковыя людзі, трохі наіўныя, але з адкрытымі сэрцамі. Усе яны шукаюць нейкую адвечную мудрасць, імкнуцца разгадаць невымоўную таямніцу быцця. І кожны з іх самотны ў гэтай бязмежжы Сусвету, і кожны – гэта цэлы сусвет. Пастаноўка доўжыцца, як і само чалавечае жыццё – без антракту і, на першы погляд, занадта доўга. Але, як і само жыццё, спектакль зацягвае, паглынае гледача неспазнанай праўдзівасцю і шчырасцю, калі ў любым з актораў кожны можа пазнаць сябе, усвядоміць, што ўсе мы такія ж акторы ў бясконцай пастаноўцы нейкага вышэйшага творцы, і, як і любы спектакль, гэтая пастаноўка можа скончыцца вельмі нечакана…
Варта дадаць, што спектакль атрымаўся вельмі гарманічным ва ўсіх сэнсах – і спалучэннем розных тэмаў і характараў, узятых з асобных апавяданняў, і вельмі прадуманымі дэкарацыямі, і нават троху незвычайнай, але вельмі дарэчнай канцоўкай. Нават у самой назве спектаклю можна пабачыць філасофскую, у нечым, дылему жыцця – спалучэнне словаў “охота жить” гучыць і як сцвярджэнне, што “жыць ахвота”, і, у той жа час, узнікаюць думкі пра “паляванне” на жыццё, ці ў жыцці… І калі напачатку пастаноўка камусьці можа падасца зацягнутай – яна доўжыцца амаль дзве гадзіны, але ж нейкім чынам час пралятае вельмі хутка і “паляванне” урэшце сканчаецца, але жыццё працягваецца, нават за заслонай.
У пастаноўцы выкарыстаныя апавяданні Васіля Шукшына: “Сельскія жыхары”, “Космас, нервовая сістэма і Шмат сала”, “Адны”, “Думы”, “У профіль і анфас”, “Гора”, “Сураз”, “Веру”.
У спектаклі занятыя: народны артыст Беларусі Рыгор Белацаркоўскі, заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь Васіль Галец, акторы Вадзім Арціменя, Яўгенія Белацаркоўская, Ірына Дунчанка, Павел Зароўскі, Кацярына Кондалева, Андрэй Корзан, Анжаліка Барчан, Алена Крыванос, Юлія Ладзік, Галіна Лабанок, Уладзімір Пятровіч, Аляксандр Палішчук, Мікалай Раманоўскі, Даніла Самкнулаў, Галіна Угначова, Аляксей Цыбін, Ягор Шабетнік.
Яшчэ колькі словаў узгадаем пра рэжысёрку Камілю Хусаінаву. Яна толькі ў лістападзе 2019 года залічана ў трупу тэатру як рэжысёр-пастаноўшчык, але яшчэ да гэтага паставіла тут некалькі спектакляў. У рамках Майстэрні маладой рэжысуры форуму «М.@rt.кантакт» разам з магілёўскімі акцёрамі Каміля падрыхтавала эскіз спектакля «Жоўты пясочак» па матывах апавядання Васіля Быкава, які вырас у спектакль і быў прадстаўлены ў праграме гэтага Міжнароднага моладзевага тэатральнага форуму і Міжнароднага тэатральнага фестывалю «Белая вежа »(г. Брэст, Беларусь). У 2019 годзе Каміля Хусаінава разам з Генадзем Трасцянецкім паставіла спектакль «Тры прыгажуні». У ліпені таго ж года яна паставіла на малой сцэне Магілёўскага абласнога драматычнага тэатра драму «Любоўныя лісты» па п’есе Альберта Гурнея, з удзелам артыстаў Галіны Угначовай і Васіля Галеца. У студзені 2020 г. на малой сцэне тэатра Каміля прадставіла прэм’еру спектакля «Лілічка» паводле твораў Уладзіміра Маякоўскага і Лілі Брык, з удзелам артыстаў Наталлі Калакуставай, Андрэя Корзана і Вадзіма Арцімені.
У наступным сезоне Каміля будзе працаваць над пастаноўкай спектакля «Гамлет, прынц дацкі» па п’есе Уільяма Шэкспіра.
Алесь Сабалеўскі. Фота аўтара
У Магілёве пачаўся стрыт-арт фестываль DOMA. Галоўная ідэя фэсту – даць магчымасць творчым людзям мовай сучаснага мастацтва выказаць сваё бачанне і стаўленне да свайго гораду, да свайго двара і дома. Канцэпцыя фестывалю базуецца на раскрыцці «лакальных сэнсаў» асобных аб’ёктаў у гарадскіх дворыках, пераўтварэнне іх у матэрыяльнае ўвасабленне думак і мараў асобных творцаў.
Пад час фэсту плануецца стварэнне двух вялікіх муралаў па вуліцы Ціміразеўскай і Першамайскай, а таксама ўпрыгожванне больш за 10 цеплапунктаў і іншых аб’ектаў у цэнтры гораду. Акрамя гэтага ў рамках фестывалю пройдуць розныя імпрэзы – гульня «Народны тапонім», варкшоп «Ментальныя мапы горада», кіно і выстава пад адкрытым небам, dj-сэты, майстар-класы па графіці і іншыя інтэрактыўныя мерапрыемствы.
Ініцыятар фестывалю – Цэнтр гарадскіх ініцыятыў у рамках праграмы развіцця моладзі «Далучайся!» сабраў заяўкі на ўдзел у фестывалю ад 29 творчых маладых людзей з Магілёва, Віцебска і Мінска. У мастакоў будзе амаль два тыдні, каб завяршыць працы да святкавання Дня горада.
Фестываль вулічнай культуры DOMA стартаваў 15 чэрвеня з «Графіці-сняданка», які прайшоў у дворыку дома №6 па Ленінскаму бульвару. Тут сабраліся арганізатары і мастакі-удзельнікі, каб абмеркаваць розныя тэхнічныя моманты, падзяліцца досведам па стварэнні арт-аб’ектаў, замацаваць свае ідэі ў канчатковым выглядзе з улікам парадаў сябраў-калегаў.
Невялічкі каментар даў актывіст і “загадчык гаспадаркай” ЦГІ Кірыл Дарашэнка:
“Гэта будуць аўтарскія праекты, якія кожны з мастакоў будзе рэалізоўваць з дапамогай валанцёраў. Акрамя двух вялікіх муралаў будуць ператвораныя ў арт-аб’екты сцены ў дваравых пабудовах, невялікія кавалкі парканаў, вентыляцыйныя шахты бамбасховішчаў. Будуць не толькі графіці, але і інсталяцыі. Усе праекты – а іх каля дваццаці, цалкам узгодненыя, як лакацыі аб’ектаў, так і самі эскізы.”
А вось што пра свае ідэі распавялі некаторыя з аўтараў праектаў.
Жэня Цыганкова:
“Я хачу зрабіць «Куб праўды», калі чалавек, гледзячы на мой арт-аб’ект, можа паразважаць, што ён хоча чуць, а можа ён хоча зараз размаўляць, але не хоча слухаць. Мне яшчэ вельмі хочацца, каб людзі не толькі маглі паглядзець на малюнак, але і тактыльна дакрануцца да інсталяцыі – мая ідэя ў тым, каб стварыць гіпсавыя слепкі ў выглядзе твараў людзей, вушэй, вуснаў.”
У такі арт-аб’ект запланавана пераўтварыць вентыляцыйныя шашты бомбасховішчаў у дворыку дома №6 па Ленінскаму бульвару – як раз там, дзе і адбыўся «Графіці-сняданак».
Раткіна Юля:
“Ідэя майго твора – зрабіць выяву чалавека ў выглядзе пазлу, дзе рука быццам збірае самога чалавека па кавалачкам. Сутнасць ідэі ў тым, што ў пэўныя моманты, напрыклад, калі чалавек некуды з’язджае, унутраны свет чалавека быццам распадаецца, а калі вяртаешся дадому, усё вяртаецца на свае месцы.”
Мурал ад Юлі з’явіцца адной са на сценаў пабудовы ў тым жа дворыку.
Аліса Дзегцярова:
“На сваім малюнку я змясціла сябе і сваіх сяброў, быццам мы ў краме гуляем у «твістэр». Мая ідэя ў тым, што ты адчуваеш сябе паўсюль дома, калі ў цябе ёсць сябры, ёсць падтрымка, і ты можаш паводзіць сябе так, як сам жадаеш, нават пагуляць у твістэр у краме. Дом там, дзе табе ўтульна і камфортна”.
Аб’ект з’явіцца ў двары па вуліцы Крыленка, непадалёку ад ГЦ Панарама.
Кацярына Красавік:
“У выяве стылізаваныя два чалавекі, якія кажуць адно адному пра каханне. Малюнкі будуць змешчаныя пад вуглом на паркане – быццам выявы твараў людзей глядзяць адзін на другога”.
А гэты мурал будзе створаны ў адным з двароў па Пажарнаму завулку.
Рэалізаваць усе арт-аб’екты мяркуецца да 26 чэрвеня – на гэты дзень запланавана творчая сустрэча з мастакамі, а так сама экскурсія па аб’ектах. Старт экскурсіі адбудзецца а 20-й гадзіне ад дому №29 па вуліцы Ленінскай.
Яшчэ адна сустрэча з мастакамі, якая пройдзе ў фармаце майстар-класу з “графіці-сушкай”, пройдзе 19 чэрвеня. У двары дому №12 па вуліцы Першамайскай будзе змешчана творчая лакацыя з выставай эскізаў і фотаздымкаў ад урбан-мастакоў. Самі мастакі падзеляцца з удзельнікамі досведам, распавядуць, што такое графіці, муралы і падобнае. Кожны ўдзельнік майстар-класу зможа паспрабаваць свае сілы ў якасці гарадскога мастака.
Акрамя ўсяго, яшчэ кожны магілёвец можа і сам далучыцца да ўдзелу ў рэалізацыі арт-праектаў у якасці валанцёра, бо мастакам патрэбная дапамога. Для гэтага трэба толькі запоўніць анкету валанцёра, і з вамі звяжуцца.
Галоўны арганізатар стрыт-арт фестывалю DOMA – Цэнтр гарадскіх ініцыятыў, актыўна падтрымалі ідэю і дапамагаюць з арганізацыяй ўпраўленне культуры Магілёўскага гарвыканкама і “Магілёўскі гарадскі Цэнтр культуры і вольнага часу”.
Партнёры фестывалю: Caparol Center | Капарол цэнтр, крэатыўная лабараторыя MROI, кампанія “Aresa”, інфармацыйны праект Магілёў Live.
Праграма развіцця моладзі «Далучайся!» рэалізуецца Цэнтрам гарадскіх ініцыятыў у партнёрстве з Міжнароднай некамерцыйнай арганізацыяй Pact пры падтрымцы Агенцтва ЗША па міжнародным развіцці (USAID).
Алесь Сабалеўскі. Фота аўтара