«Майер» – самая буйная сетка універмагаў у Аўстраліі. Жыццё любога аўстралійца так ці інакш звязана з «Майер». За сваю 100-гадовую гісторыю гэтая сетка стала часткай гісторыі кантынента, адной з яго легенд. Гэтак жа, як і жыццё яе заснавальніка – Сідні Маера. Чалавека, які прыехаў у Аўстралію, амаль не маючы грошай у кішэні і не ведаючы ні слова па-ангельску, але ў рэшце рэшт пабудаваў велізарную гандлёвую імперыю.
Сімха Баеўскі, вядомы ў Аўстраліі як Сідні Майер, нарадзіўся 8 лютага 1878 года ў Крычаве Магілёўскай вобласці, малодшым з адзінаццаці дзяцей талмудыста Іезэкіля Баеўскага і яго жонкі Куны-Дубрушы (у дзявоцтве Шур). Крычаў тады знаходзіўся ў складзе Магілёўскай губерні Расійскай імперыі. Ён як раз трапляў у рысу аселасці, за межамі якой забаранялася жыць габрэям i цыганам. У горадзе жылі шматлікія пакаленні сям’і Шур, і ва ўладальніка крамы тканін Навума Шура быў самы вялікі дом у мястэчку. Яго дачка, прыгажуня і разумніца Куна-Дубруш, выйшла замуж за набожнага Іезэкіля з сям’і патомных рабінаў. Муж апынуўся чалавекам непрактычным, пагэтаму сямейны бізнэс, які дастаўся ёй па спадчыне, Куна-Дубруш вяла сама. Спагадная, добрасардэчная, яна была ўсеагульнай любіміцай – людзі неслі Куне свой смутак, прасілі парады і называлі яе «каралевай Крычава». Яна вельмі шмат працавала і карміла ўсю вялікую сям’ю.
Сімха хадзіў у габрэйскую пачатковую школу, затым у вышэйшую школу, быў выдатнікам. Куна рана пачала вучыць дзяцей тонкасцям гандлю, гадоў з 16-ці Сімха ўжо прадаваў тканіны ў яе краме. Але ў небагатым Крычаве справы ў сям’і ішлі няважна, да таго ж па Расійскай імперыі пракацілася хваля габрэйскіх пагромаў. У 1897 годзе сям’я вырашыла адправіць брата Элкона ў Аўстралію, дзе жыў сваяк Лазар Слуцкін. Праз два гады Сімха далучыўся да брата, а сям’я перабралася ў Палестыну.
Сімха прыбыў у Мэльбурн у адзіным касцюме, з трыма пенсамі, не ведаючы ні слова па-ангельску. Яму быў 21 год. Брат Элкон працаваў у краме ніжняй бялізны ў сваяка, ледзьве зарабляючы на ежу. Некалькі месяцаў Сімха папрацаваў там жа, старанна вывучаючы англійскую мову. І хутка зразумеў – вылезці з беднасці можна, толькі пачаўшы сваю справу. Змяніўшы імя на англійскае Сідні Майер, ён пераканаў брата перабрацца ў мястэчка жывёлагадоўцаў і золаташукальнікаў Бендыга, за сто кіламетраў ад Мельбурна. Там браты ўзялі ў арэнду барак і падзялілі яго фіранкай. У адной палове паставілі пліту і два ложкі, у іншай адкрылі магазін тканін.
Ён прыдумаў свае прынцыпы бізнэсу: сумленнасць, высокая якасць тавару, дастаўка на дом. І пачаў «араць»: не чакаў пакупніка ў краме, а пазнаваў, дзе што адбываецца і спяшаўся туды з таварам. Прадаваў усё, што ў нечым мела патрэбу глыбінка – тканіны, шпількі, шнуркі, панчохі, карункі… Даведваўся, дзе рыхтуецца вяселле ці сямейнае ўрачыстасць – і адразу нёс туды патрэбныя тавары. Ён хадзіў з поўным латком ў любое надвор’е, пад пякучым сонцам і праліўным дажджом, пешшу на вялікія адлегласці, па далёкіх капальнях і фермах. Стаптаныя чаравікі пакрыліся чырвоным пылам, ногі былі вечна сцёртыя, але Сідні і віду не паказваў, што стаміўся – быў заўсёды ўсмешлівы, сціплы, ветлівы.
У 1900 году браты ўступілі ў афіцыйнае партнёрства. Але неўзабаве яно разарвалася – Элкон хацеў строга прытрымлівацца правілы не гандляваць па суботах. Ён вярнуўся ў Мэльбурн, дзе стаў вырабляць адзенне. Малодшы ж брат купіў долю старэйшага за 320 фунтаў і застаўся ў Бендыга. Але яны працягвалі цесна супрацоўнічаць – Сідні стаў найбуйнейшым пакупніком Элкона. У 1905-м Сідні ажаніўся на Ханне Флегельтауб з горада Балларат. У іх не было дзяцей, але з 1911-га Сідні з’яўляўся апекуном свайго пляменніка.
Экзатычна аформленая крама ў Бендыга прыцягвала натоўп пакупнікоў. Тут яны знаходзілі такі выбар і такія прапановы, перад якімі немагчыма было выстаяць. Да 1907 года ў «Папулярных тканінах Бендыга» працавала больш за 60 чалавек. І яна паступова пашырыла свае плошчы. У 1908-м Сідні за 22 тысяч фунтаў купіў краму свайго канкурэнта, а ўраганны распродаж тавараў дапамог яму расплаціцца з крэдыторамі.
Стаўшы найбуйнейшым гандляром ў горадзе, Майер за 3 гады павялічыў абарот з 38 тысяч да 160 тысяч фунтаў, а чысты гадавы прыбытак вырас да 15 тысяч. У 1909 годзе Сідні з’ездзіў за мяжу вывучыць брытанскі і еўрапейскі метады гандлю і ўсталяваць кантакты з вытворцамі і экспарцёрамі. Двума гадамі пазней ён ухапіўся за магчымасць набыць магазін тканін на Бурк-стрыт у Мельбурне, за які заплаціў 91 тысячы фунтаў. А ў 1913-м Майер прыступіў да свайго грандыёзнага плана – ператварэння крамы на Бурк-стрыт у сучасны універмаг пад назвай «Майер Эмпорыум». Пабудаваны па ўзоры «Эмпорыума» ў Сан-Францыска новы 8-павярховы будынак за 70 тысяч фунтаў адкрыўся ў ліпені 1914 гады неверагодна паспяховай вялікі распродажам.
Гэты універмаг стаў падставай для далейшага разрастання гандлёвай імперыі Майера. Адзін за адным ён скупляў прылеглыя будынкі, каб ператварыць гандлёвую пляцоўку ў Мельбурне ў своеасаблівы горад у горадзе. Пазней сеткай сеткай крам Майера пакрыецца ўвесь кантынент. Бізнес пашыраўся, і ў канцы 1917-го ён заснаваў «Майерс Пі-Ці-Уай Лтд» з капіталам 500 тысяч фунтаў.
У 1919 году Сідні з’ехаў у ЗША вывучыць амерыканскія ўнівермагі. Там ён развёўся, прыняў хрысціянства і ажаніўся на 19-гадовай Маржорі Мерлін з Мельбурна. Муж і жонка пасля кожны год праводзілі некалькі месяцаў у Каліфорніі, дзе і нарадзіліся іх чацвёра дзяцей.
Да 1920-му «Майер Эмпорыум» разросся да 200 аддзелаў і быў добра вядомы сваімі акцыямі ў пятніцу і панядзелак, а таксама цэлым флотам даставачных грузавікоў. Бізнес актыўна пашыраўся, пагэтаму было вырашана аб’яднаць усе фірмы, уключаючы лонданскае аддзяленне, у холдынг «Майерс Лтд» з капіталам 2 млн фунтаў. І гаспадаром усяго гэтага быў Сідні. Кампанія стабільна расла, бізнес з 1922 па 1925 павялічыўся ў 3 разы. Франтон ўнівермага на Бурк-стрыт расцягнуўся ўшыркі пасля куплі суседніх крамаў. З’яўляліся новыя гандлёвыя плошчы на іншых вуліцах і ў іншых гарадах – напрыклад, у Адэлаідзе. Да 1926 году ў холдынгу працавалі ўжо больш за 2 тысячы чалавек.
Таму была сфарміравана новая кампанія пад назвай «Майер Эмпорыум Лтд». Капітал у яе быў роўны ўжо 3 млн фунтаў. У 1927-м чысты прыбытак склала 328 тысяч фунтаў і акцыянеры атрымалі дывідэнд 17,5 працэнта. Неўзабаве «Майер» пачаў абслугоўваць ўсіх і ўся, задавальняючы любыя патрэбы пакупніка, падаючы тавары на любы кашалёк і густ.
Майер стаў вядомы ў Аўстраліі не толькі дзякуючы свайму нюху прадпрымальніка, але і дабрачыннасці, добраму адносінах да людзей. З часам ён усё часцей пачаў глядзець на супрацоўнікаў сваёй кампаніі як на сям’ю. Пачаў дзяліцца акцыямі прадпрыемства з кіраўнікамі, мэнэджэрамі і простымі супрацоўнікамі. Быў уведзены адпачынак з аплатай, заснаваны фонд для тых, хто захварэў, абсталяваны дамы адпачынку і нават лякарня пры ўнівермагу. Штогод ўладкоўваліся балі і пікнікі, футбольныя і крыкетныя матчы, калядныя вечары і дабрачынныя канцэрты.
Сідні сам аддаў 22 тысячы фунтаў для неадкладнага працягу аднаго з праектаў, дзякуючы чаму занятасць адшукалі многія сотні людзей, а ў 1929-м выратаваў ад закрыцця дзіцячую бальніцу, падарыўшы ёй 8 тысяч фунтаў. У Аўстраліі да гэтага часу памятаюць калядны вячэру для больш чым 10 тысяч беспрацоўных, які Майер зладзіў у 1930 годзе. Іх запрасілі ў выставачны будынак, праезд у трамваі быў бясплатным, гуляла музыка, а кожнае дзіця атрымала падарунак.
У 1926 годзе, даведаўшыся аб цяжкім фінансавым становішчы ўніверсітэта Мельбурна, ён падарыў яму 25 тысяч акцый «Майер», якія каштавалі 50 тысяч фунтаў. Ён любіў класічную музыку, а таму падтрымліваў Мэльбурнскі сімфанічны аркестр, ладзіў серыі бясплатных канцэртаў і рабіў шмат-шмат яшчэ.Акрамя таго на сродкі Майера была пабудавана вядомейшая музычная арэна Аўстраліі – Sydney Myer Music Bow. Ён быў знаўцам характараў, і яго ўласны заразлівы энтузіязм, прыродная высакароднасць і шарм заваёўвалі людзей. Лаяльнасць і імкненне да ўдасканалення ў супрацоўнікаў «Майер» былі прадметам зайздрасці іншых наймальнікаў. Жывое пачуццё гумару Сідні кампенсавала глыбокая задуменнасць. Ён быў высокі, элегантны, з цёмнымі павойнымі валасамі, светлымі блакітнымі вачыма, высокімі скуламі, акуратнымі вусамі і выразным ротам.
Вы ўяўляеце які меў б прыстыж горад, што цікавіцца паспяховым земляком-мецэнатам, які на чужбіне стаў нацыянальным героем! А цяпер можна ўявіць якія дывідэнды горад можа атрымаць пры такім супрацоўніцтве і як пачаў б змяняць свой воблік, разам з гарадской інфраструктурай. І якім б чынам змянілася стаўленне да горада не толькі ў саміх крычаўлян, але і турыстаў.
Алесь Крыжэвіч