У Магілёве пад ціскам выканкамаў масава праводзяцца сходы па выбарах (або перавыбарах) старшынь праўленняў былых калектываў індывідуальных забудоўшчыкаў (КІЗаў) і таварыстваў уласнікаў шматпавярховых дамоў. Жыхары ў роспачы, бо з чаго б гэта чыноўнікам клапаціцца пра сістэму кіравання дамамі? Найбольш распаўсюджанае меркаванне: Улады хочуць перавесці дамы ў дзяржаўныя ЖЭУ, каб назапашаныя на капітальны рамонт грошы жыхароў кінуць у агульны кацёл ЖКГ горада. Але не ўсё так адназначна.
У лютым у Магілёўскіх “нежэкаўскіх” дамах прымусова праводзяцца сходы жыхароў з адным і тым жа парадкам дня: Выбары або перавыбары старшыні праўлення дома. Сходы адбываюцца ў прысутнасці прадстаўнікоў выканкамаў, якія ўважліва сочаць за правамоцнасцю сходу – наяўнасцю кворуму. Пры адсутнасці кворуму жыхарам прапаноўваецца правесці паўторны сход на працягу наступных 10 дзён.
Прычыны такой настойлівасці і ўвогуле неабходнасці пераабрання старшынь жыхары многіх дамоў не разумеюць і неахвотна збіраюцца на прымусовыя мерапрыемствы. У большасці дамоў маецца даўно адладжаная сістэма эксплуатацыі дамоў. Яшчэ пасля засялення дома таварыствы індывідуальных забудоўшчыкаў заключылі дамовы з самымі разнастайнымі эксплуатуючымі арганізацыямі: ад банальных дзяржаўных ЖЭУ да кааператываў ці прыватных ЖЭУ.
Калі б мы былі ў Расіі, то можна было б падумаць што ў чарговы раз распачалася барацьба ці вайна кіруючых кампаній за пашырэнне сваёй долі на рынку паслуг. У нашай усходняй суседцы безліч прыкладаў, каліі круючыя дамамі кампаніі праводзяць ілжэсходы, паказваюць несапраўдныя спісы галасавання дзеля таго, каб мець прыбыткі ад камунальных плацяжоў насельніцтва. Калі верыць расійскаму тэлебачанню, то даходзіць там не толькі да падробкі дакументаў, судовых разборак, але і да пагроз ці пераследаў канкурэнтаў і мясцовых актывістаў, якія дабіваюцца належнага выканання камунальнікамі сваіх абавязкаў.
Але ў Беларусі ўсё не так напружана, усё значна цішэй. Маецца адзін манапаліст – дзяржаўныя жыллёва-эксплуатуючыя арганізацыі, якія кантралююць большасць рынку. Буйных кіруючых кампаній няма. Праўда ў апошні час кавалак за кавалкам – дом за домам паціху пераходзіць да дробных прыватных кампаній, якія, трэба прызнаць, амаль заўжды лепш выконваюць свае абавязкі перад жыхарамі дамоў, чым дзяржаўныя камунальнікі. Прыватнік, як правіла, добра камунікуе з людзьмі, хутчэй адгукаецца на праблемы ўладальнікаў кватэр, а яго работнікі за кошт адсутнасці празмернага кіруючага персаналу атрымоўваюць большыя заробкі і больш адказна адносяцца да сваіх абавязкаў. У выніку забяспечваецца лепшая якасць паслуг.
Перадвыбарчая кампанія ў Магілёве пакуль выклікае больш пытанняў, чым адказаў. Патлумачыць жыхарам навошта патрэбныя гэтыя змены ўладныя прадстаўнікі, як правіла, не могуць, а толькі спасылаюцца на заканадаўства. Затое могуць яны запужваць насельніцтва тым, што калі жыхары дамоў самі не абяруць сабе новае кіраўніцтва, то выканкам дашле свайго ўпраўляючага, які перавядзе дом у мясцовае ЖЭУ. Адсюль і пайшлі ўсялякія чуткі – пагалоскі.
Самі прыватныя камунальнікі часцяком гавораць пра тое, што хваля выбараў – гэта спроба дзяржаўных структур заробіць на вучобе і здачы іспытаў. Сапраўды цяпер, у адпаведнасці з дзеючым заканадаўствам, каб стаць старшынёй праўлення арганізацыі ўласнікаў, прэтэндэнт павінен мець вышэйшую або сярэднюю спецыяльную адукацыю (тэхнічную, эканамічную, юрыдычную). Для тых, хто мае толькі сярэднюю спецыяльную адукацыю, неабходны стаж работы на кіруючых пасадах у арганізацыях жыллёва-камунальнай гаспадаркі або кіравання нерухомай маёмасцю не меншы за пяць гадоў. Акрамя гэтага, кандыдат у старшыні праўлення арганізацыі ўласнікаў павінен мець пасведчанне аб праходжанні прафесійнай атэстацыі, а старшыня праўлення абавязаны не радзей як адзін раз на пяць гадоў павышаць сваю кваліфікацыю. Натуральна, што ўсё гэта не бясплатна. Трэба плаціць і за вучобу і за іспыты… Але па шчырасці, для дзяржавы гэтыя грошы не такія вялікія, каб выканкамы выяўлялі тут звышнастойлівасць.
Іншая версія выглядае больш верагоднай. Спакуслівы кавалак маёмасці ўласнікаў – гэта іх грошы, якія назапашваюцца на капітальны рамонт будынкаў. У дзяржаўных ЖЭУ яны збіраюцца ў адным катле, і з яго па чарзе робіцца капрамонт дамоў. У выніку рэальных грошы на капрамонт – гэта сёлетнія плацяжы жыхароў. А ў прыватнай кампаніі грошы назапашваюцца на рахунках домаўласнікаў. Жаданне сёння закрыць дзіркі ў гарадскіх і раённых бюджэтах гэтымі яшчэ не засвоенымі дзяржавай грашыма і з’яўляецца прычынай такой настойлівасці чыноўнікаў. Версія прыгожая, лагічная, але не факт што правільная. Жыхары дамоў могуць выявіць сваю пазіцыю на сходах, абраць сваіх старшынь праўленняў і самастойна выбраць любую самую эканамічную і карысную для іх арганізацыю.
Некаторыя палітолагі і незалежныя грамадскія дзеячы мяркуюць, што прычына тут палітычная. Жыхары дамоў у дзяржаўных ЖЭУ моцна залежаць ад дзяржаўных структур, а ў прыватных усталёўваюцца іншыя больш свабодныя адносіны, дзе жыхары дамоў – яны ж уласнікі пачынаюць паціху адчуваць сябе гаспадарамі і ўсё больш прызвычайваюцца да мясцовага самакіравання. Менавіта з гэтай прычыны, каб не дапусціць фарміравання свабодных людзей, нягледзячы на абяцанні ўсіх вышэйшых асобаў краіны і пакрокава распісаныя планы з датамі рэалізацыі, рэформа ЖКГ краіны была тарпедавана ў канцы 1990-х гадоў, паспяхова правалена ў нулявыя, не рэалізавана яна і ў 2010-я гады. Вось цяпер і хочуць чыноўнікі загнаць назад у дзяржаўнае стойла вызваліўшыяся ад дзяржаўнай апекі дамы ўласнікаў.
Кансультацыі з экспертамі паказалі, што ўсе гэтыя версіі часткова верныя, але непасрэдна прычынай паслянавагодняй актыўнасці гарадскіх чыноўнікаў сталі папраўкі ў новы Жыллёвы кодэкс, які набыў моц у студзені 2020 года. У новым кодэксе аб’яднаны нормы, якія рэгламентуюць дзейнасць арганізацый забудоўшчыкаў і таварыстваў уласнікаў. А загадам Міністэрства жыллёва-камунальнай гаспадаркі Рэспублікі Беларусь ад 8 кастрычніка 2019 г. № 81 “Аб зацвярджэнні прыкладных форм статута таварыства ўласнікаў і арганізацыі забудоўшчыкаў” зацверджаны прыкладныя формы статута арганізацыі забудоўшчыкаў і таварыства ўласнікаў. А ў нашых беларускіх умовах “прыкладныя формы” азначае абавязковыя.
Новыя заканадаўчыя акты і выклікалі неабходнасць зменаў у сістэме размеркавання паўнамоцтваў і новых форм аб’яднання жыхароў. Так, у новай рэдакцыі Жыллёвага кодэкса з’явілася магчымасць стварыць таварыства ўласнікаў на базе некалькіх блакіраваных жылых дамоў пры ўмове, што яны належаць не менш як двум уласнікам і размешчаны на сумежных зямельных участках. Дэталёва цяпер прапісана і працэдура выбараў старшыні і праўлення, галасавання. Раней таварыствы самі вырашалі парадак абрання, колькасць і функцыі членаў праўлення і г.д. Цяпер усё рэгламентавана. На працягу 2020 года ўсе арганізацыі забудоўшчыкаў і ўласнікаў павінны былі ўжо прывесці свае статуты ў адпаведнасць з новым жыллёвым заканадаўствам. Але вірлівыя падзеі 2020 года адцягнулі ўвагу ад гэтай праблемы. Вось цяпер у спешным парадку і спрабуюць улады зрабіць нерэалізаванае ў тэрмін.
Уласнікам кватэр у шматпавярховых дамах важна ведаць некаторыя нюансы новай выбарчай сістэмы і правілы галасавання.
У адпаведнасці з новым заканадаўствам па важных пытаннях, напрыклад для рэарганізацыі, ліквідацыі, назначэння ліквідацыйнай камісіі, зацвярджэння перадаткавага акта або раздзяляльнага балансу, адчужэння часткі агульнай маёмасці аднаму або некалькім удзельнікам сумеснага домаўладання і г.д. цяпер будзе дастаткова 2/3 галасоў ад колькасці тых, хто сабраўся на агульным сходзе.
Па іншых пытаннях для прыняцця рашэння будзе дастаткова паловы галасоў прысутных. Галоўная ўмова, каб у галасаванні ўдзельнічала палова ад агульнай колькасці ўласнікаў. А калі праводзіцца пісьмовае апытанне, то ў ім павінны ўдзельнічаць больш за палову ўсіх членаў арганізацыі, і прагаласаваць за прыняцце рашэння павінны не менш як дзве трэці ад колькасці прысутных. Акрамя вочнага і завочнага (пісьмовага) галасавання, у новым Кодэксе з’явілася магчымасць прагаласаваць электронна, у тым ліку і з дапамогай электроннай пошты.
Паколькі рэальнае самакіраванне ў таварыствах уласнікаў для многіх дамоў справа новая, пасля будаўніцтва і знаходжання эксплуатуючага прадпрыемства ва многіх выпадках праўленне рэальна пераставала дзейнічаць, то заканадаўца прадугледзіў выйсце з сітуацыі.
Калі ў арганізацыі ўласнікаў адсутнічае праўленне, мясцовы выканаўчы орган на працягу 10 каляндарных дзён прызначае агульны сход членаў арганізацыі ўласнікаў па пытаннях складання паўнамоцтваў старшыні праўлення, выбрання або пераабрання новага старшыні, прадстаўлення паўнамоцтваў выбранаму старшыні, заключэнню з ім працоўнага кантракта. Адсутнасць на сходзе кворуму не з’яўляецца перашкодай для прыняцця рашэння пры ўмове, што на сходзе прысутнічае не менш як два члены арганізацый уласнікаў. Пры наяўнасці некалькіх кандыдатаў на пасаду старшыні праўлення абраным лічыцца той, хто набраў найбольшую колькасць галасоў.
Не забыліся чыноўнікі і пра рычагі ціску і кантролю над волевыяўленнем уласнікаў дамоў. Пасля абрання старшыні агульным сходам яго кандыдатура павінна быць узгодненая з мясцовым выканаўчым або распарадчым органам.
У новай рэдакцыі таксама прапісаны парадак дзеянняў, калі агульны сход не здолеў абраць ці пераабраць старшыню праўлення арганізацыі ўласнікаў. У такім выпадку мясцовы выканкам прапануе сваю кандыдатуру. Калі ж і тады не ўдаецца абраць старшыню праўлення, то тады выканкам прызначае ў пяцідзённы тэрмін упаўнаважаную асобу па кіраванні маёмасцю.
Падводзячы вынкі трэба адзначыць, што з аднаго боку перамены ў сістэме ўзаемаадносін уласнікаў кватэр і дамоў з дзяржаўнымі або недзяржаўнымі камунальнымі прадпрыемствамі наспелі. У гэтым сэнсе выбары старшынь праўленняў трэба вітаць, бо праз выбары гаспадары кватэр становяцца сапраўднымі ўласнікамі. Вось толькі народ не вельмі верыць у добрыя намеры нашай улады, у справядлівасць выбарчай сістэмы ў нашай краіне, людзі хутчэй павераць у жаданне ў чарговы раз іх абабраць. Адсюль і агульны скепсіс, і нежаданне жыхароў ісці на любыя выбары, у тым ліку на сходы па выбарах кіраўніцтва сваіх уласных дамоў. Адсюль і самыя неверагодныя версіі прычын выбарчай кампаніі ў Магілёве.
Наш кар.