Галоўная » шклов » Page 24

шклов

У Шклове знікаюць апошнія беларускамоўныя шыльды

У горадзе Шклове ўсё меней і меней застаецца беларускамоўных шыльд. На мінулым тыдні чарговая беларускамоўная шыльда знікла з магазіна “Цудоўны”. Зараз гэта гандлёвая кропка атрымала назву “Три цены”.

Яшчэ раней зніклі беларускамоўныя шыльды на гандлёвых кропках “Сузор’е” і “Каўбасы”. Таксама знікла кафэ “Чарачная”. Змянілі свае шыльды на расійскую мову гарадская гімназія і цэнтральная аптэка. Гэты пералік можна прадоўжыць.

Афіцыйны сайт Шклоўскага райвыканкама выключна па-расейску, а раённая газета “Ударны фронт” па-беларуску друкуе толькі спачуванні з выпадку смерці.

Гістарычная даведка: Згодна з Брэсцкай дамовай 1918 года ў Шклове па Дняпры пралягала дэмаркацыйная лінія паміж нямецкімі і савецкімі войскамі. 7 сакавіка 1918 года Шклоў быў заняты польскімі легіянерамі, а потым нямецкімі вайскамі. Левабярэжная частка Шклова заставалася за савецкімі войскамі. Для яе аховы маскоўскім урадам быў сфарміраваны 5-ы Аршанскі раён пагранічнай аховы на ўчастку каля 150 вёрстаў. Непасрэдна ў ваколіцы Зарэчнага Шклова размяшчалася 1-я дыстанцыя, 1-га падраёна. Асабісты састаў пагранічнікаў былі ў асноўным з дабравольцаў з Курскай губерні.

 І хоць гэта мяжа існавала не вельмі вялікі час, шпацыруючы па гораду ствараецца ўражанне, што “дабравольцы” з Курскай губені па-ранейшаму знаходзяцца ў Шклове.

Алесь Грудзіна

Шклоўскія гарадскія могілкі (суб’ектыўныя даследванні)

Наведаўшы гарадскія, або вясковыя могілкі можна з упэўненасцю сцвярджаць, што стаўленне народа да сваёй спадчыны ў значнай ступені адлюстроўвае яго адносіны да ўласнага мінулага. Мноства надзвычай цікавых аб’ектаў, якія знаходзяцца на могілках  не маюць статусу гісторыка-культурнай каштоўнасці, аднак маюць значную гістарычную вартасць. У гэтым можна лёгка пераканацца, наведаўшы мясцовыя могілкі амаль ці не ў кожным беларускім горадзе, або мястэчку.

Энцыклапедыічныя даведнікі сцвярджаюць: “Могілкі — участак тэрыторыі, адмыслова прызначаны для пахавання памерлых або іх праху пасля крэмацыі. Пахаванне ў зямлі — старажытны і найбольш распаўсюджаны спосаб пахавання”. Між тым, могілкі – гэта не толькі апошні прытулак, але і помнікі гісторыі, культуры і архітэктуры. Надпісы на помніках даносяць да нас абрыўкі лёсаў людзей, якія некалі жылі, даты нараджэння і смерці, сацыяны стан, этнакультурны каларыт. Эпітафіі на некаторых помніках перадаюць традыцыйнае мысленне ў пэўны перыяд часу. Могілкі, як і помнікі гісторыі, патрабуюць даследвання, апісання і сістэматызацыі. Тым больш, што на Беларусі надмагільныя помнікі маюць своеасаблівыя рысы, якія вылучаюць іх сярод расейскіх і польскіх.

Амаль ці не ў кожным беларускім горадзе і мястэчку са старадаўніх часоў паасобку, або побач існуюць праваслаўныя, каталіцкія і яўрэйскія могілкі. Не выключеннем з’яўляецца горад Шклоў. Шклоўскія могілкі размясціліся на невялікім узгор’і каля паўднёва-заходняга ўскрайка горада. Некалі побач знаходзілася прадмесцце Рыжкаўскае, потым вёска Рыжкавічы, якая ў пачатку сучаснага стагоддзя ўвайшла ў склад горада. Таму і могілкі ў Шклове носяць назву “Рыжкаўскіе”. Могілкі размясціліся ў наступным паратку: найбліжэйшыя да сучаснага цэнтра горада знаходзяцца каталіцкія. Потым, у паўдёвым накірунку праз роў – праваслаўнія і на невялікай адлегласці, зноў праз роў – яўрэйскія.

З цягам часу каталіцкія і праваслаўныя аб’ядналіся ў агульныя, а частка пахаванняў на тэрыторыі, якая знаходзіцца паміж гэтымі могілкамі атрымала назву “Брацкае”. На прыканцы XX стагоддзя пачаліся пахаванні на новай тэрыторыі ў заходнім накірунку ад існуючых хрысціянскіх могілак, дзе працягваюцца і зараз. Жыхары Зарэчнага Шклова са старажытных часоў праводзяць пахаванні на сваіх асобных могілках.

Дакументальных звестак пра шклоўскія могілкі захавалася вельмі мала. Так, пра каталіцкія могілкі крыніцы паведамляюць, што “… у адлегласці адной вярсты ад Шклоўскага касцёла размерам 50 х 42 сажня знаходзяцца каталіцкія парафіяльныя могілкі”. Далей паведамляецца, што на могілках у 1852 годзе была пабудавана капліца. Па звестках старажылаў, капліца на каталіцкіх могілках існавала да 30-х гадоў XX стагоддзя калі была знічана ў часы ваяўнічага атэізма. Пахавальныя склепы, дзе былі пахаванні заможных шляхцічаў, яшчэ доўга заставаліся некранутымі.  Нават у 60-70-х гадах тут яшчэ можна была пабачыць асобныя рэшткі гэтых пахаванняў. Аднак, абышоўшы сучасныя каталіцкія могілкі, толькі імёны на помніках, больш характэрныя для каталіцкага асяроддзя нагадваюць, што раней тут хавалі мясовых каталікоў.

Па ўспамінах шклоўскіх старажылаў існавала царква-часоўня таксама і на праваслаўных могілках, якая насіла назву Ушэсце Хрыстова. Гэта была драўляная царква з калакольняй. Прыблізна ў 1935 – 1936 гадах царкву зачынілі і канчаткова будынак  разабралі немцы ў 1944 годзе, падчас патрыхтоўкі да абароны горада. Побач з местам дзе некалі існавала царква знаходзіцца магіла Агафіі Сідаравай. Гэта жанчына лічыцца заснавальніцай шклоўскай Спаса-Праабражэнскай царвы. Пра гэтыя падзеі Магілёўскі рэгіён паведамляў 14 чэрвеня гэтага года.

Таксама, як і на каталіцкіх могілках, старажытных пахавання тут амаль не захавалася. Каля месцца, дзе некалі знаходзілася царква, захаваліся некалькі камняў з выявамі крыжа. Ацалелыя помнікі, у асноўным, датуюцца пачынаючы з сярэдзіны прошлага стагоддзя. На цэнтральнай алеі звяртае на сябе ўвагу помнік афіцэру першай сусветнай вайны Булановічу Аляксандру Дзмітрыевічу. А на паўднёвым ўскрайку на помніку Зносенку Івану Маркавічу можна прачытаць наступныя цікавыя словы: “Вот могила здесь моя. В ней спокойно сплю и я. Мимо шедший стань, прочти. Но могилы не топчи”. Вандруючы па могілках перыядычна сустракаюцца пахаванні, які прыйшлі ў заняпад.

З далёкіх часоў знаходзяцца ў Шклове і яўрэйскія могілкі, якія мясцовыя жыхары называюць “бесхаім”.  Яны аднесены на невялікаю адлегласць ад гарадской мяжы і размясціліся на невялікім узгор’і паўднёва-заходняга ўскрайка. Тэрыторыя могілак абмежавана штучным ровам, які часткова захаваўся. З паўночна-усходняга боку раней знаходзіўся невялікі драўляны прадпахавальны будынак ад якога па нахілу пачынаецца мураваная лесвіца-калідор. Раней, лесвіца-калідор, мела драўляны дах і зачынялася варотамі. У сучасны момант гэта старадаўняя пабудова захавалася часткова. Побач знаходзіцца мемарыял ахвяр Халакосту. Асноўная частка старажытных надмагільных помнікаў знішчана ў час апошняй вайны, а таксама ў пасляваенны перыяд. Самая старажытная мацэва, якая захавалася датуецца 5 красавікам 1852 года.

На помніку наступная эпітафія: «Штэйн Яков сын Аарона. Тут похоронен человек цельный и праведный господин, вечной памяти, умер во 2-ой день песаха в год  5612. (05.04.1852). Пусть душа его будет увязана в Узле Жизни». Сярод пахаванняў, на шклоўскіх могілках, ёсць славутыя яўрэйскія дынастыі. Прыкладам можа быць сямейства з прозвішчам Флеер, якія пераехалі ў Беларусь з Іспаніі ў XVII стагоддзі і зараз пражываюць па усяму свету. Менавіта Дарья Флеер, карэнні продкаў якой паходзяць са Шклова і якая пражывае ў ЗША, паспрыяла таму, што на могілках быў адрамантаваны мемарыяльны комплекс загінуўшым яўрэям пад час Другой сусветнай вайны.

Кожныя могілкі абавязкова наведваюць нашчадкі. Вельмі добра, калі нашчадкі абнаўляюць помнікі сваіх продкаў. Агульнымі намаганнямі, як мясцовым уладам, так і грамадскасці трэба захоўваць  гэтая мемарыяльныя месцы – найцікавейшы набытак нашай спадчыны.

Алесь Грудзіна

Шклов: Программа республиканского праздника «Купалье» («Александрия собирает друзей»)

Праздник «Купалье» («Александрия собирает друзей») планируется провести 11-12 июля в агрогородке Александрия Шкловского района. Стала … чытаць далей

Пікет Руху “За свабоду” у Шклове

16 чэрвеня Шклоў наведаў старшыня Руху “За свабоду” Юрый Губарэвіч. Прэтэндэнт у кандыдаты паўдзельнічаў у правядзенні пікета ў рамках збору подпісаў для рэгістрацыі ў якасці кандыдата ў Прэзідэнты Рэспублікі Беларусь.

Месцам для правядзення пікета была абрана пляцоўка каля “шклоўскага агурка” – пікет не толькі не замінаў пешаходам, але і прывабліваў мінакоў.

Юрась Губарэвіч адказаў на пытанні зацікаўленых шклаўчан, выслухаў іх пажаданні.

Характэрна, што жыхары Шклова крытыкавалі ўладу, не саромеючыся прысутных на пікеце чальцоў шклоўскай выбарчай камісіі.

Пётр Мігурскі

Агафія Сідарава: Яна прадказвала, у які бок ісці

Вось ужо другое стагоддзе, галоўнай архітэктурнай дамінантай Шклова разам з вежай былой гарадской ратушы з’яўляецца Спаса-Праабражэнская царква. Заснавальніцай гэтай святыні лічыцца Агафія Сідарава. Да яе, жанчыны добразычлівай і прадбачлівай, прыходзілі людзі маліцца. Звярталіся да жанчыны купецтва і багацеі, бо яна прадказвала, у які бок ісці, каб пашанцавала, дзе мець поспех. Усё спраўджвалася, і людзі ў знак удзячнасці давалі ёй грошы.

 14 чэрвеня 2020 года ў Шклове ў гонар Агафіі Сідаравай адбылася чарговая літургія ў Спаса-Праабражэнскай царкве. Потым на могілках у капліцы і каля магілы заснавальніцы храма пратаірэй Уладзімір Рыбакоў, з удзелам вернікаў, здзейсніў памінальныя паніхіды. Сваё казанне святар закончыў славамі: “Вось ужо два стагоддзі шклоўскія вернікі прыходзяць і ўспамінаюць Агафію Сідараву. Ёсць шмат прыкладаў, калі людзі шчыра маліліся і атрымлівалі дапамогу ад рабы Божай Агафіі і недалёк той час, калі імя Агафіі будзе прылічана да ліку святых”.

Гістрычная даведка:

Захаваўся дакумент: “Дело канцелярии оберпрокурора святейшего правительственного Синода № 12076” О построении церкви в местечке Шклов из завещаных на сей предмет 20 тыс.руб. Агафии Сидоровой”. Вось вытрымка з гэтай справы: ”…  находившаяся в Могилевской губернии уезда в местечке Шклов Агафия Сидорова по смерти своей завещала на приведение к совершению в том местечке Шклов начатой г. Зоричем Храма банковыми ассигнациями 20 тысяч рублей и кирпича, заготовленного ею, на 1355 руб. По дошедшему о сем предмете Могилевской Консистории сведению 17 августа 1820 года был опрошен шкловский священник Косьма Цалуевский, в приходе коего проживала и скончалась вышеуказаная Агафия, показал, что оная Агафия от стекавшегося к ней из разных мест народа, получая подаяния, имела твёрдое намерение по собрании такового количества значительной суммы, обратить оную на сооружение в местечке Шклов каменной церкви. По смерти оные Агафии Сидоровой в 1811 году последовавшей, осталось собраной ею суммы 20 тысяч рублей ассигнациями, разного в посуде состояшего серебра три фунта с половиною и кирпича купленого на сей предмет на 1.355 руб.”.

Пра Агафію Сідараву паведамляюць і іншыя крыніцы. Безумоўна, цяпер цяжка поўнасцю высветліць усе перапетыі з ходам будаўніцтва царквы. Вядома, што на будаўніцтва храма пайшла цэлага з былога будынка Шклоўскага шляхетнага вучылішча. У гэтай навучальнай установе, адчыненай намаганнямі ўладара Шклова Сямёна Зорыча, 22 мая 1799 года адбыўся пажар і рэшткі будынка быді разабраны на цэглу.

Між тым відавочна, што мара ўсяго жыцця Агафіі здейснілася – у Шклове ўзнёсся прыгожы мураваны храм. Сама Агафія Сідарава была пахавана каля існуючай на той час царквы Радства Багародзіцы. На месцы пахавання амаль да пачатку 60-х гадоў XX стагоддзя знаходзіўся крыж. Потым рэшткі нябожчыцы былі перанесены на гарадскія могілкі дзе знаходзяцца і зараз. Кожны год 14 чэрвеня Агафію успамінаюць на літургіі ў храме, а потым адбываецца памінальная паніхіда каля яе магілы. Агафія Сідарава па-ранейшаму застаецца ў памяці сваіх землякоў і не толькі вернікаў.

Алесь Грудзіна